बीउ बिजन नियमावली, २०६९

नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित

मिति २०६९।११।१४

बीउ बिजन ऐन, २०४५ को दफा २४ ले दिएको अधिकार प्रयोग गरी नेपाल सरकारले देहायका नियमहरू बनाएको छ ।

१. संक्षिप्त नाम र प्रारम्भः (१) यी नियमहरूको नाम “बीउ बिजन नियमावली, २०६९” रहेको छ ।
(२) यो नियमावली तुरुन्त प्रारम्भ हुनेछ ।

२. परिभाषाः विषय वा प्रसङ्गले अर्को अर्थ नलागेमा यस नियमावलीमा,

(क) “ऐन” भन्नाले बीउ बिजन ऐन, २०४५ सम्झनु पर्छ ।
(ख) “समिति” भन्नाले बीउ बिजन ऐन, २०४५ को दफा ३ बमोजिम गठित समिति सम्झनु पर्छ ।
(ग) “उपसमिति” भन्नाले नियम ३ बमोजिम गठित उपसमिति सम्झनु पर्छ ।
(घ) “कार्यालय” भन्नाले जिल्ला कृषि विकास कार्यालय सम्झनु पर्छ ।
(ङ) “केन्द्र” भन्नाले बीउ बिजन गुणस्तर नियन्त्रण केन्द्र सम्झनु पर्छ ।
(च) “बाली निरीक्षक” भन्नाले ऐनको दफा १६ बमोजिम नियुक्त भएको व्यक्ति सम्झनु पर्छ ।
(छ) “बीउ बिजन विश्लेषक” भन्नाले ऐनको दफा १६ बमोजिम नियुक्त भएको व्यक्ति सम्झनु पर्छ ।
(ज) “बीउ बिजन नमूना सङ्कलक” भन्नाले ऐनको दफा १६ बमोजिम नियुक्त भएको व्यक्ति सम्झनु पर्छ ।

३. उपसमितिको गठनः (१) समितिले ऐनको दफा ६ बमोजिम देहायका उपसमितिहरू गठन गर्न सक्नेछ :–

(क) जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति,
(ख) योजना तर्जुमा तथा अनुगमन उपसमिति,
(ग) गुणस्तर निर्धारण तथा व्यवस्था उपसमति ।

(२) उपनियम (१) मा उल्लेखित उपसमितिहरूका अतिरिक्त समितिले आफ्नो काम कारबाही व्यवस्थित गर्न आवश्यकतानुसार अन्य उपसमितिहरू गठन गर्न सक्नेछ ।
यसरी गठित उपसमितिहरूको काम, कर्तव्य र अधिकार समितिले तोके बमोजिम हुनेछ ।

४. जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिः समितिले नियम ३ को उपनियम (१) को खण्ड (क) बमोजिम बीउ बिजनका जातहरूको अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता गर्ने
प्रयोजनको लागि गठन गर्ने जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिमा देहाय बमोजिमका सदस्यहरू रहने छन् ।

(क) महानिर्देशक, कृषि विभाग – अध्यक्ष
(ख) निर्देशक, (बाली तथा बागबानी) नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(ग) प्रमुख, सम्बन्धित बाली अनुसन्धान कार्यक्रम, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(घ) कार्यक्रम निर्देशक, विषयवस्तुसँग सम्बन्धित निर्देशनालय, कृषि/पशु सेवा विभाग – सदस्य
(ङ) प्रमुख, माटो विज्ञान महाशाखा, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(च) प्रमुख, बीउ विज्ञान तथा प्रविधि महाशाखा, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(छ) बीउ व्यवसायी संघमा प्रतिनिधित्व गर्ने बीउ बिजन उद्यमीहरूमध्येबाट एकजना – सदस्य
(ज) बीउ बिजन व्यवसायमा संलग्न गैर सरकारी संस्थाहरूमध्येबाट समितिले मनोनीत गरेको एक जना – सदस्य
(झ) प्रमुख, केन्द्र – सदस्य–सचिव

५. जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिको काम, कर्तव्य र अधिकारः जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम
हुनेछः–

(क) विकसित बीउ बिजनका जातहरूको अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ताको लागि आवश्यक पूर्वाधारहरू तयार गरी समितिबाट अनुमोदन गराउने ।
(ख) उन्मोचन हुन नसकेको बीउ बिजनको उन्मोचन र दर्ताको लागि समितिसमक्ष सिफारिश गर्ने ।
(ग) उन्मोचित बीउ बिजनको जातहरूको पहिचान गरी आवश्यक विवरणहरू सहित दर्ताको लागि समिति समक्ष पेश गर्ने ।
(घ) अनुमोदित तथा उन्मोचित बीउ बिजनको जातको प्रजननको व्यवस्था मिलाउने ।
(ङ) बिदेशबाट आयात हुने बीउ बिजनका जातहरू तथा नेपालभित्र उत्पादनभइरहेका रैथाने एवं स्थानीय जातको बालीको बीउ बिजनलाई अभिलेख गरी राखन तथा जात दर्ता गर्नको लागि समिति समक्ष सिफारिश गर्ने ।
(च) निजी क्षेत्रलाई बीउ बिजनको अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता गर्नको लागि समितिसमक्ष सिफारिश गर्ने ।
(छ) उन्मोचित बीउ बिजनको कुनै जात दर्ताबाट हटाउन आवश्यक देखिएमा सो जातलाई दर्ताबाट हटाउन समितिसमक्ष सिफारिश गर्ने ।
(ज) उन्मोचित बीउ बिजनको जातको सम्बद्र्धन तथा संरक्षणको व्यवस्था मिलाउने ।
(झ) जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्तासँग सम्बन्धित अन्य कार्य गर्ने ।

६. योजना तर्जुमा तथा अनुगमन उपसमितिः समितिले नियम ३ को उपनियम (१) को खण्ड (ख) बमोजिम बीउ बिजनको उत्पादन, बिक्री वितरण तथा आपूर्ति सम्बन्धी योजना तर्जुमा तथा अनुगमन गर्नको लागि गठन गर्ने योजना तर्जुमा तथा अनुगमन उपसमितिमा देहाय बमोजिमका सदस्यहरू रहनेछन् –

(क) सह–सचिव, योजना महाशाखा, कृषि विकास मन्त्रालय – अध्यक्ष
(ख) उप–महानिर्देशक, योजना, कृषि विभाग – सदस्य
(ग) निर्देशक, (बाली तथा बागवानी), नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(घ) कार्यक्रम निर्देशक, बाली विकास निर्देशनालय, कृषि विभाग – सदस्य
(ङ) प्रमुख, सम्बन्धित बाली अनुसन्धान कार्यक्रम, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(च) प्रबन्ध सञ्चालक, राष्ट्रिय बीउ बिजन कम्पनी लिमिटेड – सदस्य
(छ) प्रमुख, बीउ बिज्ञान तथा प्रविधि महाशाखा, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(ज) बीउ व्यवसायी संघमा प्रतिनिधित्व गर्ने बीउ बिजन उद्यमीमध्ये एक जना – सदस्य
(झ) प्रमुख, केन्द्र – सदस्य–सचिव

७. योजना तर्जुमा तथा अनुगमन उपसमितिको काम, कर्तव्य र अधिकारः योजना तर्जुमा तथा अनुगमन उपसमितिको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) बीउ बिजनको आपूर्ति सुचारु रुपले गर्ने व्यवस्था मिलाउन आवश्यक कार्यक्रम तर्जुमा गरी स्वीकृतिको लागि समिति समक्ष पेश गर्ने ।
(ख) मूल बीउ बिजन र प्रमाणित बीउ बिजनको व्यवस्था मिलाउने ।
(ग) बीउ बिजन उत्पादन तथा बिक्री वितरण कार्यमा निजी तथा सरकारी क्षेत्रबीच समन्वय कायम गर्न समितिलाई सहयोग पु¥याउने ।
(घ) स्वीकृत नीति अनुरुप बीउ बिजनको मूल्य तोक्ने ।
(ङ) स्वीकृत कार्यक्रम अनुसार बीउ बिजनको उत्पादन तथा खपतको अनुगमन गर्ने ।
(च) बीउ बिजन उत्पादन तथा बिक्री वितरण सम्बन्धी अन्य कार्य गर्ने ।

८. गुणस्तर निर्धारण तथा व्यवस्था उपसमिति गठनः (१) समितिले नियम ३ को उपनियम (१) को खण्ड (ग) बमोजिम बीउ बिजनको गुणस्तर निर्धारण, अनुमोदन तथा प्रमाणीकरण सम्बन्धी कार्य गर्ने प्रयोजनको लागि गठन गर्ने गुणस्तर निर्धारण तथा व्यवस्था उपसमितिमा देहाय बमोजिमका सदस्यहरू रहने छन् ।

(क) कार्यकारी निर्देशक, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – अध्यक्ष
(ख) निर्देशक, (बाली तथा बागवानी), नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(ग) कार्यक्रम निर्देशक, सम्बन्धित निर्देशनालय, कृषि/पशु सेवा विभाग – सदस्य
(घ) प्रमुख, बीउ बिज्ञान तथा प्रविधि महाशाखा, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(ङ) प्रमुख बाली रोग विज्ञान महाशाखा, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(च) प्रबन्ध सञ्चालक, राष्ट्रिय बीउ बिजन कम्पनी लिमिटेड – सदस्य
(छ) प्रतिनिधि, बीउ बिजन उद्यमी, बीउ व्यवसायी संघ – सदस्य
(ज) प्रमुख, सम्बन्धित बाली अनुसन्धान कार्यक्रम, नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् – सदस्य
(झ) प्रमुख, केन्द्र – सदस्य–सचिव

९. गुणस्तर निर्धारण तथा व्यवस्था उपसमितिको काम, कर्तव्य र अधिकारः गुणस्तर निर्धारण तथा व्यवस्था उपसमितिको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछ :–

(क) कुनै पनि बीउ बिजन बिक्री वितरण गर्नु अगावै गुणस्तर निर्धारण गर्नको लागि समिति समक्ष पेश गर्ने ।
(ख) बीउ बिजनको गुणस्तर अनुमोदनको लागि समिति समक्ष सिफारिश गर्ने ।
(ग) समितिबाट अनुमोदित, उन्मोचित जातका बीउ बिजनको प्रमाणीकरणको लागि गुणस्तरको न्यूनतम मापदण्ड निर्धारण गरी स्वीकृतिको लागि समिति समक्ष पेश गर्ने ।
(घ) बीउ बिजनको गुणस्तरको न्यूनतम मापदण्ड प्रकाशन गर्ने ।
(ङ) बीउ बिजनको गुणस्तर निर्धारण अनुमोदन तथा प्रमाणीकरण सम्बन्धी अन्य कार्य गर्ने ।

.१०. उपसमितिहरूको बैठक सम्बन्धी कार्यविधिः

(१) उपसमितिहरूको बैठक सम्बन्धित उपसमितिको अध्यक्षले तोकेको मिति, समय र स्थानमा बस्नेछ ।
(२) उपसमितिको कूल सदस्य संख्याको पचास प्रतिशत सदस्यहरू उपस्थित भएमा उपसमितिको बैठकको लागि गणपूरक संख्या पुगेको मानिनेछ ।
(३) उपसमितिको बैठकको अध्यक्षता उपसमितिको अध्यक्षले गर्नेछ र निजको अनुपस्थितिमा बैठकमा उपस्थित सदस्यले आफूहरूमध्येबाट छानेको सदस्यले बैठकको
अध्यक्षता गर्नेछ ।
(४) उपसमितिको बैठकमा बहुमतको राय मान्य हुनेछ र मत बराबर भएमा अध्यक्षले निर्णायक मत दिनेछ ।
(५) उपसमितिले आवश्यक देखेमा नेपाल सरकारको कुनै अधिकृत वा अन्य कुनै विशेषज्ञलाई उपसमितिको बैठकमा पर्यवेक्षकको रुपमा भाग लिन आमन्त्रण गर्न सक्नेछ ।
(६) उपसमितिको बैठकको निर्णय उपसमितिको सदस्य–सचिवद्वारा प्रमाणित गरिनेछ ।
(७) उपसमितिको बैठक सम्बन्धी अन्य कार्यविधि उपसमिति आफैले निर्धारण गरे बमोजिम हुनेछ ।

११. बीउ बिजनको अनुमोदन र उन्मोचन र दर्ताः

(१) प्रजनकले नयाँ जातको बीउ बिजनको अनिवार्य रुपमा अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता गराउनु पर्नेछ ।
(२) नयाँ जातको बीउ बिजनको अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता गराउन चाहने प्रजनकले त्यस्तो बीउ बिजनको अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता गराउन (क) वा (ख) बमोजिमको ढाँचामा जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति समक्ष निवेदन दिनु पर्नेछ ।
(३) उपनियम (२) बमोजिम पर्न आएको निवेदन उपर जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिले देहाय बमोजिमको कार्यविधि अपनाई नयाँ जातको बीउ बिजनको अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ताको लागि सिफारिश गर्नेछः–

(क) समितिले निर्धारण गरे बमोजिम बीउ बिजनको विशिष्टता, एकरुपता र स्थायित्व भए नभएको जाँच गर्ने र आवश्यकतानुसार बीउ बिजनको परीक्षण समेत गरी सर्वसाधारणको जानकारीमा ल्याउने,
(ख) खण्ड (क) बमोजिम परीक्षण गरी आवश्यकता अनुसार सम्ब.न्धित निकाय समक्ष पठाउने,

१२. बीउ बिजनको जात दर्ताको लागि निवेदन दिनेः

(१) बिदेशबाट आयात गरिने बीउ बिजनहरूलाई जात दर्ताको लागि आयातकर्ताले अनुसूची–१ को खण्ड (ग) बमोजिमको ढाँचामा जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति समक्ष निवेदन दिनु पर्नेछ ।
(२) नेपालमा परम्परादेखि प्रयोग गरिदै आएको स्थानीय जातको बीउ बिजनहरूलाई राष्ट्रिय अभिलेखमा राख्न तथा जात दर्ता गर्नको लागि अनुसूची–१ को खण्ड (घ) बमोजिमको ढाँचामा जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति समक्ष निवेदन दिनु पर्नेछ ।
(३) उपनियम (१) र (२) बमोजिम पर्न आएका निवेदन उपर आवश्यक छानविन गरी जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिले जात दर्ता एवं सूचित गर्नको लागि समिति समक्ष सिफारिश गर्नेछ ।
(४) यस नियमावलीमा अन्यत्र जुनसुकै कुरा लेखिएको भए तापनि आनुवंशिक परिवर्तित बाली तथा जीवित रुपमा रुपान्तरित बालीको बीउको हकमा जैविक सुरक्षा विश्लेषण गरिएको प्रतिवेदन वा विवरणको आधारमा मात्र जात दर्ता गरिनेछ ।
(५) यस नियमावलीमा अन्यत्र जुनसुकै कुरा लेखिएको भए तापनि वर्णनपुंशक प्रविधि (टर्मिनेटर टेक्नोलोजी) प्रयोग भएको बीउको जात दर्ता गरिने छैन ।

१३. बीउ बिजनको अभिलेखः

(१) नयाँ जातको बीउ बिजन अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता भएपछि जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिले अनुसूची–२ बमोजिमको ढाँचामा सो को अभिलेख राख्नु पर्नेछ ।
(२) नयाँ जातको बीउ बिजन अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता भएपछि जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमितिले सम्बन्धित प्रजनकलाई अनुसूची–३ बमोजिमको ढाँचामा प्रमाणपत्र दिई सो को अभिलेख राख्नु पर्नेछ ।
(३) एक पटक सूचित गरेको बीउ बिजनको जात पछि उपयुक्त वा आवश्यक छैन भन्ने देखिएमा त्यस्ता बीउ बिजनको जातलाई सूचित बीउ बिजनको अभिलेखबाट हटाउन परेमा सो को सूचना नेपाल राजपत्रमा प्रकाशन गर्नु पर्नेछ ।

.१४. स्वामित्वको अधिकारः

(१) कुनै प्रजनकले आफूले प्रजनन् वा छनौट गरेको नयाँ जातको बीउ बिजनको स्वामित्वको अधिकार प्राप्त गर्न चाहेमा अनुसूची–४ को ढाँचामा समिति समक्ष निवेदन दिनु पर्नेछ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिम निवेदन प्राप्त भएपछि त्यस्ता बीउ बिजनको उपयोगिता र महत्व समेतलाई विचार गरी समितिले त्यसको स्वामित्वको अधिकार सम्बन्धित प्रजनकलाई अनुसूची–५ बमोजिमको ढाँचामा दिनु पर्नेछ ।
(३) दुई वा दुईभन्दा बढी प्रजनकले एउटै प्रकारको नयाँ जातको बीउ बिजन प्रजनन् वा छनौट गरेमा वा गरेको प्रमाणित भएमा जसको निवेदन र बीउ बिजन पहिले दर्ता भएको छ उसैलाई स्वामित्वको अधिकार प्रदान गरिनेछ ।

१५. केन्द्रको अन्य काम, कर्तव्य र अधिकारः केन्द्रको अन्य काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) बीउ बिजन प्रमाणीकरणको लागि क्षेत्रीयस्तरका बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाहरू मार्फत बीउ बिजन प्रमाणीकरण तथा सुपरिवेक्षण गर्ने, गराउने,
(ख) बीउ बिजनको गुणस्तर सम्बन्धी विवादको समाधानका लागि गुणस्तर निर्धारण तथा व्यवस्था उपसमिति समक्ष पेश गर्ने,
(ग) क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाहरूबाट प्रमाणीकरण गरी लगाइएको गुणस्तर संकेतपत्रको अभिलेख राख्ने,
(घ) बीउ बिजन बिक्री वितरणको लागि यथार्थ संकेतपत्र अनिवार्य रुपमा राख्न लगाउने,
(ङ) बीउ बिजन व्यवसायीहरूलाई अभिमुखीकरण तालिम दिने,
(च) बाली निरीक्षक, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक र बीउ बिजन विशलेषकलाई अनुमतिपत्र दिने परीक्षा सञ्चालन गर्ने,
(छ) बाली निरीक्षक, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक र बीउ बिजन विश्लेषकलाई समितिले दिएको अनुमतिपत्रको लगत राख्ने,
(ज) बाली निरीक्षक, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक र बीउ बिजन विश्लेषकहरूलाई तालिम दिने,
(झ) आवश्यक शर्त तोकी मूल बीउ उत्पादन एवं जातीय विकास तथा सम्वर्धन गर्नका लागि निजी क्षेत्रलाई समेत सहभागी गराउने,
(ञ) पैठारी गरेको र अनुमोदन, उन्मोचन तथा सूचित नभएका रैथाने एवं स्थानीय जातको बीउ बिजनको बिक्री वितरण तथा निर्यातमा बीउ बिजनको गुणस्तर नियमन गर्ने,
(ट) अनुमतिपत्र प्राप्त बाली निरीक्षक, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक तथा बीउ बिजन विश्लेषकको कार्यको अनुगमन गरी समितिमा प्रतिवेदन पेश गर्ने,
(ठ) बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाहरूको सुपरीवेक्षण तथा अनुगमन गरी समिति समक्ष प्रतिवेदन पेश गर्ने,
(ड) प्रजनकलाई प्रदान गरिएको स्वामित्व अधिकारको लगत राख्ने,
(ढ) बाली निरीक्षक तथा बीउ बिजन नमूना सङ्कलकले दिएको सूचनाको अभिलेख राख्ने,
(ण) बीउ बिजन सम्बन्धी सेवा बापतको शुल्क लिने,
(त) समितिबाट अनुमोदन, उन्मोचन, भई दर्ता भएका सूचित जातहरूको गुणस्तर प्रमाणीकरण गर्ने प्रयोजनको लागि बाली निरीक्षकलाई बाली निरीक्षण गर्न लगाउने,
(द) समितिबाट भएका निर्णय कार्यान्वयन गर्ने गराउने ।

१६. बीउ बिजन गुणस्तर नियन्त्रण तथा प्रमाणीकरणः

(१) केन्द्रले बीउ बिजनको गुणस्तर नियन्त्रण सम्बन्धमा यथार्थ संकेतपत्र वा बीउ प्रमाणीकरण पद्धति अवलम्बन गर्न गराउन सक्नेछ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिमको यथार्थ संकेतपत्र पद्धति अनुसार बीउको स्तरहरू देहाय बमोजिम हुनेछः–
(क) प्रजनन् बीउ
(ख) श्रोत बीउ
(ग) लेवल बीउ
(घ) उन्नत बीउ

(३) उपनियम (१) बमोजिमको बीउ प्रमाणीकरण पद्धति अनुसार बीउको स्तरहरू देहाय बमोजिम हुनेछः–
(क) प्रजनन् बीउ
(ख) मूल बीउ
(ग) प्रमाणित बीउ
(घ) उन्नत बीउ

(४) गुणस्तर नियन्त्रण गरिएका बीउ बिजनको म्याद देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) सुरक्षितसाथ भण्डारण गरेको खण्डमा बीउ बिजनको गुणस्तरको म्याद परीक्षण गरेको मितिले छ महिनासम्म,
(ख) बीउको गुणस्तरको म्याद थप गर्नु पर्दा बीउ परीक्षणबाट उपयुक्त देखिएमा त्यस्तो बीउ बिजनको म्याद छ महिनासम्म ।

१७. बीउ बिजन सूचित गर्नुपर्नेः कृषि अनुसन्धान प्रयोजनको लागि बाहेक बीउ बिजन आयात गरी बिक्री वितरण गर्नु अघि वा नेपालभित्र उत्पादन भइरहेको तर सूचित
नभएका बीउ बिजन बिक्री वितरण वा निकासी गर्नु अघि सूचित गर्नु पर्नेछ ।

१८. सूचित बीउ बिजनको निकासी वा पैठारीः

(१) कसैले यस नियमावली बमोजिम सूचित बीउ बिजनको निकासी तथा पैठारी गर्न चाहेमा पाँचसय रुपैयाँ दस्तुर तिरी अनुसूची–६ बमोजिमको ढाँचामा केन्द्रमा निवेदन दिनु पर्नेछ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिम प्राप्त निवेदनमा केन्द्रले सूचित बीउ बिजन निकासी वा पैठारी गर्न उपयुक्त छ छैन जाँचबुझ गरी उपयुक्त देखिएमा अनुसूची–७ बमोजिमको
ढाँचामा अनुमति दिनेछ ।
(३) सूचित बीउ बिजनको निकासी वा पैठारी गर्दा अनुसूची–८ बमोजिमको विवरण समितिलाई उपलब्ध गराउनु पर्नेछ ।
(४) यस नियमावलीमा अन्यत्र जुनसुकै कुरा लेखिएको भए तापनि नेपालमा प्राकृतिक प्रकोप परेको अवस्थामा वा पैठारी गरिने बीउ बिजनको कारणले मानव, पशु,
पन्छी तथा बिरुवाको स्वास्थ्य वा धार्मिक, साँस्कृतिक तथा वातावरणमा प्रतिकूल प्रभाव पार्ने देखिएमा त्यस्ता बीउ बिजनको पैठारी गर्नु पर्दा समितिको स्वीकृति लिनु पर्नेछ ।

१९. सूचित बीउ बिजनको बिक्री वितरणका लागि अनुमपतिपत्रः

(१) कुनै व्यक्ति वा संस्थाले सूचित बीउ बिजनको बिक्री वितरण सम्बन्धी कारोबार गर्न चाहेमा अनुमतिपत्रको लागि चार सय रुपैयाँ दस्तुर सहित सम्बन्धित कार्यालयमा अनुसूची–९ बमोजिमको ढाँचामा निवेदन दिनु पर्नेछ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिमको निवेदन प्राप्त भएपछि सम्बन्धित कार्यालयले अनुसूची–१० बमोजिमको ढाँचामा अनुमतिपत्र दिई सो को जानकारी केन्द्रमा पठाउनु पर्नेछ ।
(३) यस नियममा अन्यत्र जुनसुकै कुरा लेखिएको भए तापनि यो नियमावली लागू हुनुभन्दा अघि दर्ता भएका बीउ बिजन व्यवसायीहरू यसै नियमावली बमोजिम दर्ता भएका मानिने छन्

२०. अनुमतिपत्र नवीकरणः

(१) नियम १९ को उपनियम (२) बमोजिमको अनुमतिपत्र दुई वर्षसम्म बहाल रहनेछ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिम अनुमतिपत्र बहाल रहने अवधि समाप्त भएको मितिले तीन महिनाभित्र सम्बन्धित कार्यालयबाट दुईसय रुपैयाँ दस्तुर तिरी अनुमतिपत्र नवीकरण गराउनु पर्नेछ ।
(३) उपनियम (२) बमोजिम म्याद नाघेपछि कसैले त्यस्तो म्याद नाघी नवीकरण हुन नसकेको मनासिव कारण सहित अनुमतिपत्र नवीकरणको लागि निवेदन दिन आएमा थप छ महिनासम्मको लागि सम्बन्धित कार्यालयले उपनियम (२) बमोजिम लाग्ने दस्तुरमा एकसय रुपैयाँ थप दस्तुर लिई नवीकरण गरी दिन सक्नेछ ।
(४) यस नियममा जुनसुकै कुरा लेखिएको भए पनि म्याद भित्र नवीकरण नगराइएमा नवीकरण हुन नसकेको मनासिव कारण देखाई निवेदन दिएमा सो को लागि
लाग्ने दस्तुरको अतिरिक्त प्रत्येक वर्षको लागि दुई सय रुपैयाँका दरले दस्तुर लिई सम्बन्धित कार्यालयले त्यस्तो अनुमतिपत्र नवीकरण गरी दिन सक्नेछ ।

२१. बीउ बिजन राखेको भाँडोमा संकेतपत्र सम्बन्धमाः सूचित बीउ बिजनको बिक्री वितरण गर्ने व्यक्ति वा संस्था आफूले बिक्री वितरण गर्ने बीउ राखेको भाँडोमा ऐनको
दफा १३ मा उल्लेखित विवरणहरूको अतिरिक्त देहाय बमोजिमको विवरण उल्लेख गर्नु पर्नेछ ः–

(क) उत्पादन वर्ष,
(ख) बीउ बिजनको परीक्षणको मिति,
(ग) लट नं.,
(घ) बीउ बिजन उपयुक्त हुने क्षेत्र,
(ङ) बीउ बिजनको तौल,
(च) बीउ बिजन बिक्री वितरण गर्ने व्यक्ति वा संघ संस्थाको नाम, लोगो र दस्तखत ।

२२. प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन अनुमति सम्बन्धमाः

(१) निजी क्षेत्रमा बीउ बिजनको प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन गर्न देहाय बमोजिमको प्रक्रिया अपनाउनु पर्नेछः–
(क) निजी क्षेत्रमा प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन गर्न चाहने कुनै पनि व्यक्ति वा संस्थाले अनुमतिको लागि अनुसूची–११ बमोजिमको ढाँचामा समिति समक्ष निवेदन दिने,
(ख) खण्ड (क) बमोजिमको निवेदन साथ केन्द्रमा दुईहजार रुपैयाँ दस्तुर बुझाएको रसिद संलग्न राख्नु पर्ने,
(ग) खण्ड (क) बमोजिम निवेदन दिँदा अनुसूची–११ मा उल्लेखित मेशिनरी उपकरण, रसायन, जनशक्ति तथा भौतिक पूर्वाधारहरू पूरा गरेको हुनु पर्ने,

(२) उपनियम (१) बमोजिमको प्रक्रिया पूरा भएमा समितिले प्रयोगशाला सञ्चालनको लागि अनुसूची–१२ बमोजिमको अनुमतिपत्र दिन सक्नेछ ।
(३) उपनियम (२) बमोजिम अनुमतिपत्र प्राप्त प्रयोगशालाले प्रयोगशाला सञ्चालनको क्रममा अनुमतिपत्रमा उल्लेखित शर्तहरू पालना नगरेको पाइएमा समितिले त्यस्तो प्रयोगशालाको अनुमतिपत्र रद्द गरी अनुसूची–१३ बमोजिमको सूचना दिनु पर्नेछ ।

२३. अनुमतिपत्रको नवीकरणः

(१) नियम २२ बमोजिम प्रयोगशालालाई प्रदान गरिएको अनुमतिपत्र एक वर्षसम्म बहाल रहनेछ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिम अनुमतिपत्र बहाल रहने अवधि समाप्त भएको मितिले पैंतीस दिनभित्र एकहजार रुपैयाँ दस्तुर तिरी प्रयोगशालाले अनुमतिपत्र नवीकरण गराउनु पर्नेछ ।
(३) उपनियम (२) बमोजिमको म्याद नाघेपछि नवीकरण हुन नसकेको मनासिव कारण सहित कसैले अनुमतिपत्र नवीकरणको लागि निवेदन दिन आएमा थप छ महिनासम्मको लागि उपनियम (२) बमोजिम लाग्ने दस्तुरमा उक हजार रुपैयाँ थप दस्तुर लिई नवीकरण गरी दिन सक्नेछ ।
(४) उपनियम (२) बमोजिम नवीकरण नगराएमा त्यस्तो अनुमतिपत्र स्वतः रद्द हुनेछ ।

२४. केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको काम, कर्तव्य र अधिकारः केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) अन्तर्राष्ट्रिय बीउ परीक्षण संस्थाबाट पारित कार्यविधिको आधारमा बीउ बिजन परीक्षण सम्बन्धी कार्यविधि तयार गर्ने ।
(ख) नेपाल सरकारले तोके बमोजिमको सेवा शुल्क लिई बीउ बिजनका नमूनाहरूको शुद्धता, उम्रने शक्ति, चिस्यान, स्वस्थ र ओजस परीक्षण गर्ने ।
(ग) खण्ड (ख) बमोजिम परीक्षणको नतिजा समयमा नै सम्बन्धित पक्षलाई अनुसूची–१४ बमोजिमको ढाँचामा उपलब्ध गराउने ।
(घ) बीउ बिजनका नमूनाहरूको विश्लेषण प्रतिवेदन अद्यावधिक राख्ने ।
(ङ) बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको कार्यमा एकरुपता कायम गर्न प्रयोगशालामा मध्यस्थ नमूना (प्रोफिसियन्सी स्याम्पल) पठाउने ।
(च) परीक्षणको लागि प्राप्त नमूनाको गार्ड स्याम्पल परीक्षण पश्चात कम्तीमा एक वर्षसम्म बीउ बिजनको गुणस्तरमा असर नपर्ने गरी सुरक्षित साथ भण्डार गर्ने ।
(छ) समिति र केन्द्रबाट प्राप्त निर्णय, सुझाव तथा निर्देशनहरू कार्यान्वयन गर्ने, गराउने ।

२५. क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको काम, कर्तव्य र अधिकारः क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) नेपाल सरकारले तोके बमोजिमको सेवा शुल्क लिई बीउ बिजनका नमूनाहरू परीक्षण गर्ने ।
(ख) खण्ड (क) बमोजिमका नमूना परीक्षण गरी अनुसूची–१४ बमोजिमको ढाँचामा सम्बन्धित पक्षलाई नतिजा उपलब्ध गराउने ।
(ग) नेपाल सरकारले तोके बमोजिमको सेवा शुल्क लिई बीउ बिजन प्रमाणीकरण गर्ने ।
(घ) खण्ड (ग) बमोजिम भएको प्रमाणीकरणको अभिलेख अद्यावधिक गरी केन्द्रमा जानकारी पठाउने ।
(ङ) बीउ प्रमाणीकरण संकेतपत्र (ट्याग) को माग अग्रीम रुपमा केन्द्रमा पठाउने
(च) नेपाल सरकारले तोके बमोजिमको सेवा शुल्क लिई नमूना सङ्कलनबाट प्राप्तबीउ बिजनका नमूनाहरू परीक्षण गर्ने ।
(छ) खण्ड (च) बमोजिम प्राप्त नमूना परीक्षणको नतिजा छिटो साधनद्वारा नमूना सङ्कलनलाई जानकारी गराउने ।
(ज) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण गरी प्रयोगशालाले पठाएको मध्यस्थ नमूना निर्धारित समयभित्र परीक्षण गरी प्रतिवेदन पठाउने ।
(झ) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाले दिएको सुझाव तथा निर्देशन कार्यान्वयन गर्ने, गराउने ।
(ञ) प्रयोगशालामा प्राप्त नमूना मध्ये कम्तीमा दश प्रतिशत नमूनाहरू केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालामा परीक्षणका लागि पठाउने ।
(ट) गार्ड स्याम्पल परीक्षण पश्चात कम्तीमा एक वर्षसम्म बीउको गुणस्तर कायम रहने गरी सुरक्षित साथ भण्डार गर्ने ।
(ठ) समिति र केन्द्रबाट प्राप्त सुझाव तथा निर्देशनहरू कार्यान्वयन गर्ने, गराउने ।

२६. अन्य सरकारी प्रयोगशालाको काम, कर्तव्य र अधिकारः अन्य सरकारी प्रयोगशालाका काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) नेपाल सरकारले तोके बमोजिमको सेवा शुल्क लिई बीउ बिजनका नमूनाहरू परीक्षण गर्ने ।
(ख) परीक्षण नतिजा अनुसूची–१४ बमोजिमको ढाँचामा सम्बन्धित पक्षलाई उपलब्ध गराउने ।
(ग) प्रयोगशालामा प्राप्त नमूनाहरू मध्ये कम्तीमा दश प्रतिशत नमूनाहरू केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालामा परीक्षणका लागि पठाउने ।
(घ) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाले पठाएको मध्यस्थ नमूना समयभित्र परीक्षण गरी प्रतिवेदन पठाउने ।
(ङ) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाले दिएको प्राविधिक सुझाव तथा निर्देशन कार्यान्वयन गर्ने, गराउने
(च) गार्ड स्याम्पल परीक्षण पश्चात कम्तीमा एक वर्षसम्म बीउको गुणस्तर कायम रहने गरी सुरक्षित साथ भण्डार गर्ने ।
(छ) समिति र केन्द्रबाट प्राप्त सुझाव तथा निर्देशनहरू कार्यान्वयन गर्ने, गराउने ।

२७. निजी क्षेत्रका बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको काम, कर्तव्य र अधिकारः निजी क्षेत्रका बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम
हुनेछः–

(क) समितिले स्वीकृत गरे बमोजिमको सेवा शुल्क लिई बीउ बिजनका नमूनाहरू परीक्षण गर्ने ।
(ख) परीक्षणको नतिजा अनुसूची–१४ बमोजिमको ढाँचामा सम्बन्धित पक्षलाई उपलब्ध गराउने ।
(ग) प्रयोगशालामा प्राप्त नमूना मध्ये कम्तीमा दश प्रतिशत नमूनाहरू केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालामा परीक्षणका लागि पठाउने ।
(घ) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाले पठाएको मध्यस्थ नमूना परीक्षण गरी प्रतिवेदन पठाउने ।
(ङ) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाबाट प्राप्त प्राविधिक विषयको सुझाव तथा निर्देशन कार्यान्वयन गर्ने गराउने ।
(च) गार्ड स्याम्पल परीक्षण पश्चात कम्तीमा एक वर्षसम्म बीउको गुणस्तर कायम रहने गरी सुरक्षित साथ भण्डार गर्ने ।
(छ) बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशाला सञ्चालनको सम्बन्धमा अनुमतिपत्रमा तोके बमोजिमको शर्तहरू पालना गर्ने ।
(ज) समिति र केन्द्रले दिएका सुझाव तथा निर्देशनहरू कार्यान्वयन गर्ने, गराउने ।

२८. बाली निरीक्षक, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक, तथा बीउ बिजन विशलेषकः बाली निरीक्षक, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक, तथा बीउ बिजन विशलेषकको योग्यता देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) नेपाली नागरिक भएको,
(ख) मान्यता प्राप्त शिक्षण संस्थाबाट कम्तीमा कृषिमा स्नातक उत्तीर्ण गरेको वा कृषिमा प्रमाणपत्र तह उत्तीर्ण गरी बीउ बिजन उत्पादनमा कम्तीमा दश वर्ष अनुभव भएको,
(ग) समितिबाट लिइने परीक्षा उत्तीर्ण भएको,
(घ) खण्ड (ख) बमोजिम योग्यता पुगेको निजामती कर्मचारी भए निज सेवारत कार्यालयको स्वीकृति ।

२९. अनुमतिपत्र सम्बन्धमाः

(१) ऐनको दफा १६ बमोजिम समितिले बाली निरीक्षण,बीउ बिजन नमूना सङ्कलन तथा बीउ बिजन विश्लेषण गर्नका लागि देहाय बमोजिमको विवरण सहित राष्ट्रिय दैनिकमा सूचना प्रकाशन गरी निवेदन माग गर्नेछः–
(१) नागरिकताको प्रमाणपत्र
(२) योग्यता
(३) सरकारी कार्यालयमा कार्यरत भए सम्बन्धित कार्यालयको स्वीकृति
(४) परीक्षा किसिम
(५) परीक्षा दस्तुर
(६) अन्य आवश्यक विवरणहरू ।
(२) बाली निरीक्षण, बीउ बिजन नमूना सङ्कलन तथा बीउ बिजन विश्लेषण सम्बन्धी व्यवसाय सञ्चालन गर्न चाहनेले अनुमतिपत्रको लागि उपनियम (१) बमोजिम समिति समक्ष निवेदन दिनु पर्नेछ ।

३०. अनुमतिपत्रको लागि परीक्षा लिनेः

(१) बाली निरीक्षण, बीउ बिजन नमूना सङ्कलन तथा बीउ बिजन विश्लेषण गर्ने अनुमतिपत्रको लागि समितिले परीक्षा लिनेछ ।

(२) उपनियम (१) बमोजिमको परीक्षा सम्बन्धी कार्यविधि समितिले निर्धारण गर्नेछ ।
(३) उपनियम (१) बमोजिम लिइने परीक्षा दस्तुर तीन सय रुपैयाँ हुनेछ ।
(४) अनुमतिपत्रको लागि अनुसूची–१५ बमोजिमको ढाँचामा निवेदन दिनु पर्नेछ ।
(५) समितिले प्रत्येक विषयको लागि तीन सय रुपैयाँ दस्तुर लिई अनुसूची–१६ बमोजिमको ढाँचामा अनुमतिपत्र दिनु पर्नेछ ।

३१. अनुमतिपत्र नवीकरणः

(१) नियम ३० को उपनियम (५) बमोजिम प्रदान गरिएको अनुमतिपत्र दुई वर्षसम्म बहाल रहनेछ ।
(२) अनुमतिपत्र बहाल रहने अवधि समाप्त भएको मितिले तीन महिनाभित्र केन्द्रमा एकसय रुपैयाँ दस्तुर तिरी अनुमतिपत्र नवीकरण गराउनु पर्नेछ ।
(३) उपनियम (२) बमोजिमको म्याद नाघेपछि कसैले नवीकरण हुन नसकेको मनासिव कारण सहित अनुमतिपत्र नवीकरणको लागि निवेदन दिन आएमा थप तीन महिनासम्मको लागि केन्द्रले उपनियम (२) बमोजिम लाग्ने दस्तुरमा तीनसय रुपैयाँ थप दस्तुर लिई नवीकरण गरी दिन सक्नेछ ।
(४) उपनियम (३) मा उल्लेखित समयावधि भित्र नवकिरण नगराएमा त्यस्तो अनुमतिपत्र स्वतः रद्द हुनेछ ।

३२. बाली निरीक्षकको काम, कर्तव्य र अधिकारः बाली निरीक्षकको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) बीउ बालीको खेत तथा बीउ संकलन प्रक्रियाहरूको निरीक्षण गरी प्रतिवेदन तयार गर्ने,
(ख) बीउ बिजन व्यवसायीको अनुमतिपत्र तथा बीउ बजारको अनुगमन गर्ने,
(ग) खण्ड (ख) बमोजिम अनुगमन गर्दा अनुमतिपत्र नलिई बीउ बिजन व्यवसाय सञ्चालन गरेको पाइएमा वा सूचित नभएको बीउ बिजन बिक्री वितरण गरेको पाइएमा त्यसको जानकारी सम्बन्धित कार्यालय तथा नमूना सङ्कलकलाई दिनु पर्नेछ ।
(घ) खण्ड (ग) बमोजिम कार्यालयको अधिकृत प्रतिनिधि वा नमूना सङ्कलकको रोहवरमा कम्तीमा दुईजना सर्वसाधारणको उपस्थितिमा अनुसूची–१७ बमोजिमको ढाँचामा मुचुल्का उठाई ऐन तथा यस नियमावलीको अधिनमा रही त्यस्ता बीउ बिजन जफत गर्नु पर्नेछ ।
(ङ) खण्ड (घ) बमोजिम बीउ बिजन जफत गर्दा सर्वसाधारणको उपस्थिति हुन नसक्ने परिस्थिति भएमा वा उपस्थित हुन नमानेमा सो व्यहोरा उल्लेख गरी बीउ बिजन जफत गर्नु पर्नेछ ।
(च) खण्ड (घ) बमोजिम बीउ बिजन जफत गर्दा अनुसूची–१८ बमोजिमको ढाँचामा सम्बन्धित बीउ बिजन बिक्रेतालाई सूचना दिई सो को जानकारी स्थानीय प्शासन, कार्यालय, क्षेत्रीय कृषि निर्देशनालय, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक, क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशाला तथा समितिको सदस्य सचिवलाई दिनु पर्नेछ ।
(छ) खण्ड (च) बमोजिम सूचना दिई जफत गरेको बीउ बिजन नमूना सङ्कलकको रोहवरमा सम्बन्धित कार्यालयमा अनुसूची–१९ बमोजिमको ढाँचामा बुझाई सो को जानकारी बीउ बिजन बिक्रेता, स्थानीय प्रशासन, क्षेत्रीय कृषि निर्देशनालय, जिल्ला कृषि विकास कार्यालय, नमूना सङ्कलक, क्षेत्रीय बीउ बिजन प्रयोगशाला तथा समितिको सदस्य–सचिवलाई दिनु पर्नेछ ।
(ज) खण्ड (घ) बमोजिम जफत गरिएको बीउ बिजन कार्यालयले तोकिए बमोजिमको प्रक्रिया अपनाई नष्ट गर्नु पर्नेछ ।

३३. बीउ बिजन नमूना सङ्कलकको काम, कर्तव्य र अधिकारः बीउ बिजन नमूना सङ्ककलको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) बिक्री वितरण भैरहेको वा बिक्री वितरणको लागि राखिएको बीउ बिजनको भाँडामा संकेतपत्र र सो को विवरणहरू ठीक भए नभएको हेर्ने ।
(ख) बिक्री बितरण भइरहेको बीउ बिजन सूचित भए नभएको अनुगमन तथा निरीक्षण गर्ने ।
(ग) बीउ व्यवसायीसँग अनुमतिपत्र भए नभएको जाँच गर्ने ।
(घ) ऐनको दफा १३ को उपदफा १३.२ बमोजिम बीउ बिजन, बिक्री वितरण भए नभएको निरीक्षण गर्ने ।
(ङ) खण्ड (ख) र (ग) बमोजिम अनुगमन, निरीक्षण तथा जाँच गर्दा बीउ व्यवसायीले कृषि अनुसन्धानको प्रयोजनको लागि बाहेक सूचित नभएका बीउ बिजन बिक्री वितरण गरेको वा अनुमतिपत्र नलिई बीउ बिजन व्यवसाय सञ्चालन गरेको पाइएमा तत्काल बाली निरीक्षकलाई छिटो माध्यमद्वारा खबर गर्नु पर्नेछ ।
(च) खण्ड (क) बमोजिम निरीक्षण गरी बीउ बिजनको गुणस्तर यकिन गर्न तोकिए बमोजिमको प्रक्रिया अपनाई नमूना लिई केन्द्रीय वा सम्बन्धित क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालामा परीक्षण गर्न पठाउने ।
(छ) बीउ बिजन नमूना सङ्कलकले निरीक्षण गर्दा उपयुक्त नदेखिएमा वा परीक्षण पश्चात बीउ बिजनको गुणस्तर उपयुक्त नपाइएमा वा ऐन र नियमावली विपरीत कुनै काम कारबाही भए गरेको पाइएमा सम्बन्धित जिल्लाको सरकारी वकिलको राय लिई अनुसूची–२० बमोजिमको ढाँचामा मुद्दा हेर्ने अधिकारी समक्ष मुद्दा दायर गर्ने ।

३४. बीउ बिजन विश्लेषकको काम, कर्तव्य र अधिकारः बीउ बिजन विश्लेषकको काम, कर्तव्य र अधिकार देहाय बमोजिम हुनेछः–

(क) नेपाल सरकार वा समितिले स्वीकृत गरे बमोजिमको सेवा शुल्क लिई बीउ बिजनका नमूनाहरू परीक्षण गरी अनुसूची–१४ बमोजिमको ढाँचामा सम्बन्धित पक्षलाई नतिजा उपलब्ध गराउने ।
(ख) प्रयोगशालामा प्राप्त नमूनाहरूमध्ये कम्तीमा दश प्रतिशत नमूनाहरू तोके बमोजिम केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालामा पठाउने ।
(ग) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाले पठाएको मध्यस्थ नमूना परीक्षण गरी प्रतिवेदन पठाउने ।
(घ) परीक्षणको लागि प्राप्त गार्ड नमूना परीक्षण पश्चात कम्तीमा एक वर्षसम्म बीउको गुणस्तर कायम रहने गरी सुरक्षित साथ भण्डार गर्ने ।
(ङ) बीउ बिजन परीक्षण सम्बन्धमा समिति, केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाले दिएको सुझाव तथा निर्देशन कार्यान्वयन गर्ने ।

३५. कार्य गर्न सक्नेः यस नियमावलीमा अन्यत्र जुनसुकै कुरा लेखिएको भए तापनि केन्द्र र सरकारी प्रयोगशालामा कार्यरत प्राविधिक अधिकृतहरूलाई गुणस्तर नियन्त्रण गर्ने प्रयोजनको लागि बाली निरीक्षक भई बाली निरीक्षण गर्न, बीउ बिजन नमूना सङ्कलन भई कार्य गर्न तथा बीउ बिजन बिश्लेषक भई बीउ बिजन परीक्षण गर्न कुनै पनि बाधा पर्ने छैन ।

३६. क्षतिपूर्ति सम्बन्धमाः

(१) कसैले बिक्री वितरण गरेको बीउ बिजनको गुणस्तर र गलत सूचनाको कारणले कसैलाई आर्थिक हानी नोक्सानी पुग्न गएमा मूल्याङ्कन समितिले गरेको मूल्याङ्कन र सिफारिशको आधारमा सम्बन्धित पक्षले कृषकलाई क्षतिपूर्ति दिनु पर्नेछ ।

(२) उपनियम (१) बमोजिमको हानी नोक्सानीको मूल्याङ्कन गर्न देहाय बमोजिमको एक मूल्याङ्कन समिति रहनेछः–
(क) केन्द्रको प्रमुख – संयोजक
(ख) कार्यालयको वरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत – सदस्य
(ग) नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषदको वैज्ञानिक – सदस्य
(घ) राष्ट्रिय बीउ बिजन कम्पनी लिमिटेड वा नेपाल बीउ व्यवसायी संघ मध्येबाट समितिले तोकेको एकजना – सदस्य
(ङ) सम्बन्धित गाउँ विकास समिति/नगरपालिका वा निजको प्रतिनिधि – सदस्य

३७. मुद्दा हेर्ने अधिकारीः

(१) यस ऐन र नियमावली बमोजिमको मुद्दा हेर्ने, मुद्दाको कारबाही किनारा गर्ने अधिकार सम्बन्धित कार्यालय प्रमुखलाई हुनेछ ।
(२) मुद्दा दायर गर्दा अनुसूची–२० र मुद्दा किनारा गर्दा अनुसूची–२१ बमोजिमको ढाँचामा गर्नु पर्नेछ ।
(३) यो नियमावली प्रारम्भ हुँदाका बखत क्षेत्रीय कृषि निर्देशनालयमा दायर भैछिन्न बाँकी रहेका मुद्दाहरू यो नियमावली प्रारम्भ भएपछि जुन जिल्लासँग सम्बन्धित छन् सोही जिल्लाको कृषि विकास कार्यालयमा सर्नेछन् ।

३८. पुनरावेदन सम्बन्धी व्यवस्थाः

(१) मुद्दा हेर्ने अधिकारीको निर्णयमा चित्त नबुझे फैसला भएको मितिले पैँतीस दिनभित्र सम्बन्धित क्षेत्रीय कृषि निर्देशक समक्ष अनुसूची–२२ बमोजिमको ढाँचामा पुनरावेदन दिन सक्नेछ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिम दायर भएको पुनरावेदन सम्बन्धी मुद्दाको कारबाही पुनरावेदन भएको मितिले तीन महिनाभित्र किनारा गरी सक्नु पर्नेछ ।
(३) मुद्दाको पुनरावेदन उपर भएको कारबाहीको जानकारी सम्बन्धित पक्षलाई अनुसूची–२३ बमोजिमको ढाँचामा दिनु पर्नेछ ।

३९. निर्देशिका बनाउने अधिकारःसमितिले ऐन र यस नियमको अधिनमा रही आवश्यक निर्देशिका बनाउन सक्नेछ र त्यस्तो निर्देशिका नेपाल सरकारबाट स्वीकृत भएपछि मात्र लागू हुनेछ ।

४०. अनुसूचीमा हेरफेर तथा थपघटः नेपाल सरकारले नेपाल राजपत्रमा सूचना प्रकाशन गरी आवश्यकता अनुसार अनुसूचीमा हेरफेर तथा थपघट गर्न सक्नेछ ।

४१. खारेजी र बचाउः

(१) बीउ बिजन नियमावली, २०५४ खारेज गरिएको छ ।
(२) उपनियम (१) बमोजिमको नियमावली भए गरेका काम कारबाही यसै नियमावली बमोजिम भए गरेको मानिनेछ ।

(नियम ११ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)

खण्ड (क)
बीउ बिजनको नयाँ जातको अनुमोदन, उन्मोचनका लागि पेश गर्ने निवेदन

श्री जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति,
………………………………………………….

विषयः जात उन्मोचन गराई पाउँ ।

मैले/हामीले तल उल्लेखित नयाँ जातको बीउ बिजन प्रजनन्छ/नौट गरेको हुनाले उक्त
जातको बीउ बिजनको दर्ता/उन्मोचन स्वीकृतिको लागि यो निवेदन प्रस्तुत गरेको छु/गरेका छौँ ।

प्रस्तावित नामः
१. पृष्ठभूमिः
२. सामान्य जानकारीः
२.१ चलनचल्तीको नामः
२.२ वानस्पतिक नामः
२.३ वास्तविक नाम/परीक्षण गर्दा प्रयोग गरिएको सांकेतिक नामः
२.४ वंश विवरणः
२.५ पुर्खा (प्रजननमा भाले र पोथी पुर्खाको रुपमा प्रयोग गरिएका जातहरू)१
२.६ उद्गम देशः
२.७ सामाग्री स्रोत (संस्था, कृषक, कृषक समुदाय परीक्षणको नाम र यो सर्वप्रथम
प्रयोगमा ल्याइएको वर्ष, आदि)
२.८ नेपालमा जातको परीक्षण गरिएको स्थान र वर्षः

२.९ कृषकहरूको खेतबारीको परीक्षण (फार्मर्स फिल्ड ट्रायल), सहभागितात्मक जाँच
सुत्रांक सूचक र सरोकारवालाहरूको प्राथमिकताः३

३. बिरुवाका किसिमका लक्षणहरूको छोटकरी विवरणः
३.१ बाली सम्पादन गुणहरू५ (एग्रोनोमिक ट्रेट्स)
३.१.१ बिरुवाको उचाई (से.मी.):
३.१.२ रोपेको दिन देखि फूल फुल्न लाग्ने समयः
३.१.३ रोपेको दिन देखि बाली पाक्न लाग्ने समयः
३.१.४ उब्जनी हुने (के.जी÷हेक्टर):
३.१.५ उब्जनी अबयव (गाँजको संख्या, दानाको संख्या, दानाको तौल, आदि)
३.२ बालीको विषम परिस्थिति (वर्णन गर्नुहोस्):
३.२.१ जैविक विषमता प्रतिको प्रतिक्रियाः
(क) कीरा फट्याङ्ग्रा
(ख) रोगहरू
(ग) झारपात (केही छन् भने):
३.२.२ पराजैविक विषमता प्रतिको प्रतिक्रियाः
३.३ बालीको आर्थिक महत्व राख्ने भागहरूको गुणस्तर६
३.३.१ पोषणिक गुणस्तर
३.३.२ प्रशोधन गुणस्तर
३.३.३ रसायनिक परिवर्तन जाँच (पाक गुणस्तर, स्वाद, बास्ना इत्यादि)
३.३.४ अन्य विशेष गुण (केही भए)
३.४ अन्य चारित्रिक गुणहरू (झाँटिने, भण्डारण क्षमता, बजार सम्भावना आदि)
४. बाह्य आवरण सम्बन्धी चारित्रिक गुणहरू (मर्फोलोजिकल ट्रेट्स) (आयतन, आकार, रङ्ग
आदि)
४.१. कुनै पनि बालीको जातको प्रमाणीकता छुट्याउन सकिने विशेष चारित्रिक गुणहरू
४.२ सुक्ष्मकणीय चारित्रिक गुणहरू (मलिकुलर ट्रेट्स) (यदि उपलब्ध छन् भने) ।
५. सिफारिश क्षेत्रः
५.१ कृषि पर्यावरणीय क्षेत्र (तराई, पहाड, हिमाल आदि):
५.२ चिस्यानको उपलब्धता (सिंचित, अर्ध सिंचित, वर्षाको पानीमा आधारित):
५.३ बाली लगाउने समय र अवस्था (उदाहरणको लागि ढाव, खोरिया आदि):
५.४ बाली चक्रः
५.५ उत्पादन र व्यवस्थापन पक्ष (यो जातको बाली व्यवस्थापन पक्ष सोही बालीको अन्य जातको बालीः व्यवस्थापन पक्ष भन्दा फरक भए बिस्तृतरुपमा उल्लेख गर्नुहोस्):
५.६ आर्थिक विश्लेषणः
५.७ उन्मोचनको कारणः
६. बीउ बिजन आपूर्ति व्यवस्थाः
सि.नं. बीउको किसिम उपलब्ध परिमाण (के.जी.) कहाँ प्राप्त हुन्छ
१. प्रजनन÷बीउ (ब्रिडर सीड) सम्बन्धित व्यक्ति÷संस्था
२. मूल बीउ (फाउन्डेशन सीड)
३. अन्यस्तरका बीउ बिजन
प्रस्तावक
सहीः टेलिफोन नं.
नामः फ्याक्स नं.
दर्जाः इमेलः
संस्थाको नामः वेवसाइट (आवश्यकता परेमा)ः
द्रष्टव्यः
१ कृषकको जातको सम्बन्धमा पुर्खाको विवरण लागु नहुन सक्छ र वर्णशंकर जातको वंशजको खुलासा कम्पनीले गर्न वा नगर्न पनि सक्छ ।
२ यो फारामको अन्त्यमा प्रयोगात्मक नतिजाको विवरण समावेश गर्नुहोस् र अनुसूचीका नम्बरहरू मात्र यहाँ उल्लेख गर्नुहोस् ।
३ सरोकारवालाहरू भन्नाले कृषक, उपभोक्ता, प्रशोधन उद्योग, व्यापारी, बीउ बिजन कम्पनी, एग्रोभेटहरूलाई बुझाउँछ ।
४ सरोकारवालाहरूको अभिरुचिको प्रमुख लक्षणहरूमा (१) बाली सम्पादन तथ्याङ्क (२) विषम परिस्थिति सहने क्षमता (३) गुणस्तर (४) आर्थिक महत्व (५) अन्य (केही भए वर्णन गर्नुहोस्) पर्दछन् । अन्त्यमा परीक्षणको नतिजाको विवरण संलग्न गर्नुहोस् र यसमा केवल अनुसूचीका नम्बर उल्लेख गर्नुहोस् ।
५ बाली नालीको जाति प्रजाति पिच्छे त्यस्ता गुणहरू फरक हुन सक्नेछन् ।
६ आर्थिक रुपले महत्वपूर्ण बालीको प्रमुख भागहरूमा गेडा/दाना/पात/जरा/डाँठ/ टुप्पो/वल्व/राइजोम/कोर्म/ट्युवर/डालो/रेशा इत्यादि पर्दछन् ।

(नियम ११ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
बालीको जातको सम्बन्धमा राष्ट्रिय बाली लगतमा दर्ताको लागि पेश गर्ने निवेदन

श्री जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति,
………………………………………………….

विषयः बालीका जातहरू दर्ता गराई पाऊँ ।

मैले/हामीले तल उल्लेखित नयाँ जातको बीउ बिजन प्रजनन् गरेको/छनौट गरेकोले
उक्त जातको बीउ बिजनलाई बालीको जातहरूको राष्ट्रिय सूचीमा दर्ता गरी दिनु हुन यो निवेदन
प्रस्तुत गरेको छु/गरेका छौँ ।

प्रस्तावित नामः
१. पृष्ठभूमिः
२. सामान्य सूचनाः
२.१ चलनचल्ती र वानस्पतिक नामः
२.२ वास्तविक नाम÷परीक्षण गर्दा प्रयोग गरिएको सांकेतिक नामः
२.३ वंश विवरणः
२.४ उद्गम देशः
२.५ प्रविधि विकास गर्न प्रयोग गरिएको पद्धतिः
२.६ सामाग्री स्रोत (संस्था, कृषक समुदाय, परीक्षणको नाम र यो सर्वप्रथम प्रयोगमा
ल्याइएको वर्ष, आदि)
२.७ अनुसन्धानकर्ताले तर्जुमा गरी अनुसन्धानकर्ताले नै व्यवस्थापन गरेको कम्तीमा
पनि दुई ऋतुको परीक्षणको तथ्याङ्क वा अनुच्छेद २.८ मा उल्लेखित तथ्याङ्क पेश गर्नु पर्नेछ ।

२.८ कृषकहरूको खेतबारीको परीक्षण सहभागितामूलक तथ्याङ्क/सूचना (गुणात्मक र
परिमाणात्मक) र सरोकारवालाहरूको प्राथमिकताहरूबाट लिइएको तथ्याङ्क१

२.९ सरोकारवालाहरूको समग्र प्राथमिकताः
३. जातीय गुणको छोटकरी विवरणः
३.१ बाली सम्पादन गुणहरू (एग्रोनोमिक ट्रेट्स)३
३.१.१ बिरुवाको उचाई (से.मी.)ः
३.१.२ रोपेको दिन देखि फूल फुल्न लाग्ने समयः
३.१.३ रोपेको दिनदेखि बाली पाक्न लाग्ने समयः
३.१.४ उब्जनी हुने (के.जी÷हेक्टर)ः
३.१.५ उब्जनी अबयव (उदाहरणः गाँजको संख्या, दानाको संख्या, दानाको तौल,
आदि)
३.२ बालीको आर्थिक रुपमा महत्वपूर्ण भागको गुणस्तरः४
३.२.१ भौतिक गुण (साइज, आकार, रङ्ग आदि)
३.२.२ प्रशोधन
३.२.३ रसायनिक परिवर्तनको जाँच (पाक गुणस्तर, स्वाद, बास्ना आदि)
३.२.४ अन्य विशेष गुण (केही भए)
३.३ अन्य चारित्रिक गुण (झाँटिने, भण्डारण क्षमता, बजार सम्भावना आदि)

४. जातीय पहिचानका लागि बाह्य आवरण सम्बन्धी विवरण (मर्फोलोजिकल ट्रेट्स)
(आवश्यकतामा परेमा छुट्टै कागजको पाना प्रयोग गर्नुहोस्) ।
४.१ कुनै पनि बालीको जातको प्रमाणीकता छुट्याउन सकिने विशेष चारित्रिक
गुणहरूः
४.२ सुक्ष्मकणीय चारित्रिक गुणहरू (मलिकुलर ट्रेट्स) (उपलब्ध छन् भने)ः
५. सिफारिश क्षेत्रः
५.१ कृषि पर्यावरणीय क्षेत्र (तराई, पहाड, हिमाल आदि)ः
५.२ चिस्यानको उपलब्धता (सिंचित, अर्ध सिंचित, वर्षाको पानीमा आधारित)ः
५.३ बाली लगाउने समय र अवस्था (उदाहरणको लागि ढाव, खोरिया आदि)ः
५.४ उत्पादन र व्यवस्थापन पक्ष (यो जातको बाली व्यवस्थापन पक्ष सोही बालीको
अन्य जातको बाली व्यवस्थापन पक्ष भन्दा फरक भए बिस्तृतरुपमा उल्लेख
गर्नुहोस्)ः
५.५ बाली नालीको जातको राष्ट्रिय लगतमा सूचिकृत गर्नु पर्नाको कारणः
प्रस्तावक
सहीः
नामः
दर्जाः
संस्थाको नामः
पत्राचार गर्ने ठेगानाः
टेलिफोन नं.
फ्याक्स नं.
इमेलः
वेवसाइटः
द्रष्टव्यः
१सरोकारवाला भन्नाले कृषक, उपभोक्ता प्रशोधन उद्योग, व्यापारी, बीउ बिजन
कम्पनी एग्रोभेटहरूलाई बुझाउँछ ।

२ सरोकारवालाहरूको अभिरुचिको प्रमुख लक्षणहरूमा (१) बाली सम्पादन तथ्याङ्क (२)
विषम परिस्थिति सहने क्षमता (३) गुणस्तर (४) आर्थिक महत्व (५) अन्य (केही भए
वर्णन गर्नुहोस्) पर्दछन् । अन्त्यमा परीक्षणको नतिजा विवरण संलग्न गर्नुहोस् र
यसमा केवल अनुसूचीका नम्बर उल्लेख गर्नुहोस् ।

३ बालीको जात, जाति, प्रजाति पिच्छे त्यस्ता गुणहरू फरक हुन सक्नेछन् ।

४ आर्थिक रुपले महत्वपूर्ण बालीको प्रमुख भागहरूमा गेडा/दाना/पात/जरा/डाँठ/
टुप्पो/वल्व/राइजोम/कोर्म/ट्युवर/डालो/रेशा इत्यादि पर्दछन् ।

(नियम १२ को उपनियम (१) सँग सम्बन्धित)
विदेशबाट आयात गरिने बीउ बिजनहरूलाई दर्ता गर्न आयातकर्ताले पेश गर्ने निवेदन

श्री जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति,
………………………………………………….

विषयः जात दर्ता गराई पाऊँ ।

ऐनको दफा १५ मा उल्लेख भए अनुसार सूचित बीउ बिजन निकासी वा पैठारी गर्दा
स्वीकृति लिनुपर्ने प्रावधान रहेको र सोही ऐनको दफा ११ (ख) अनुसार सूचित नभएका बीउ
बिजन अनुसन्धान प्रयोजनको लागि बाहेक बिक्री वितरण गर्न समेत नपाइने हुँदा त्यस्ता सूचित
नभएका बीउ बिजनहरू आयात गरी बिक्री वितरण गर्न सूचित गर्नु पर्ने भएकोले नियमानुसार
आवश्यक विवरणहरू संलग्न राखी जात दर्ता एवं सूचित गरिदिनु हुन अनुरोध छ ।

दर्ता तथा सूचित गराउन चाहेको बीउ बिजनको विस्तृत विवरणः
१. बालीः
२. वानस्पतिक नामः
३. पुरानो नामः
४. नामाकरण गरेको नामः
५. क्रस र पेडिग्री (प्यारेन्ट)१ः
६ उद्गम देशः
७. सामाग्री स्रोत (संस्था, कृषक समुदाय, परीक्षणको नाम र यो सर्वप्रथम प्रयोगमा ल्याइएको
वर्ष, आदि)ः
८ अनुसन्धानकर्ताले तर्जुमा गरी अनुसन्धानकर्ताले नै व्यवस्थापन गरेको कम्तीमा पनि दुई
ऋतुको परीक्षणको तथ्याङ्क वा अनुच्छेद ८.१ र ९ मा उल्लेखित तथ्याङ्क पेश गर्नु पर्नेछ ।
८.१ नेपालमा जातको परीक्षण गरिएका स्थान र वर्ष२

९. कृषकहरूको खेतबारीमा गरिएको परीक्षण सहभागितामूलक तथ्याङ्क÷सूचना (गुणात्मक र
परिमाणात्मक) र सरोकारवालाहरूको प्राथमिकताहरूबाट लिइएको तथ्याङ्क३

९. कृषकहरूको खेतबारीमा गरिएको परीक्षण सहभागितामूलक तथ्याङ्क/सूचना (गुणात्मक र
परिमाणात्मक) र सरोकारवालाहरूको प्राथमिकताहरूबाट लिइएको तथ्याङ्क३
१०. बाली सम्पादन गुणहरू५ (एग्रोनोमिक ट्रेट्स)ः
१०.१ बोटको उचाई (से.मी.)ः
१०.२ रोपेको दिन देखि फूल फुल्न लाग्ने समयः
१०.३ पाक्ने दिनः
१०.४ उत्पादन के.जी/हेक्टरः
१०.५ उब्जनीको अवयव (गाँजको संख्या, दानाको संख्या, दानाको तौल, आदि)ः
१०.६ भौतिक गुण (आकार, आयतन, रङ्ग आदि)ः
११. बाह्य आवरण सम्बन्धी चारित्रिक गुणहरूः
१२. भौगोलिक क्षेत्रमा परीक्षण गरिएको तथ्याङ्कको आधारमा उपयुक्त क्षेत्रः
१३. बीउ रोप्ने समयः
१४. जात दर्ता गर्नुपर्ने कारणहरूः
१५. अन्य जातमा भन्दा फरक गुणहरू (डिस्टिङ्क्टनेस)ः
१६. वर्णनपूंसक प्रविधि (टर्मिनेटर टेक्नोलोजी) प्रयोग भएको छ वा छैनः
१७. आनुवांशिक परिवर्तित बालीको बीउ हो वा होइनः
१८. पेश गर्नुपर्ने बीउको नमूना६ः
निवेदक/संस्था वा निकायकोः
सहीः
नामः
दर्जाः
संस्थाको नामःध
पत्राचार गर्ने ठेगानाः
टेलिफोन नं.
फ्याक्स नं.
इमेलः
वेवसाइटः
द्रष्टव्यः
१ कृषकको जातको सम्बन्धमा पुर्खाको विवरण लागू नहुन सक्छ÷वर्णशंकर जातको
वंशजको खुलासा कम्पनीले गर्न वा नगर्न पनि सक्छ ।
२ यो फारामको अन्त्यमा भौगोलिक क्षेत्रमा गरिएको प्रयोगात्मक नतिजाको दुई ऋतुको
तथ्याङ्क समावेश गर्नुहोस् ।
३ सरोकारवालाहरू भन्नाले कृषक, उपभोक्ता, प्रशोधन उद्योग, व्यापारी, बीउ बिजन
कम्पनी, एग्रोभेटहरूलाई बुझाउँछ ।
४ सरोकारवालाहरूको अभिरुचिको प्रमुख लक्षणहरूमा (१) बाली सम्पादन तथ्याङ्क (२)
विषम परिस्थिति सहने क्षमता (३) गुणस्तर (४) आर्थिक महत्व (५) अन्य पर्दछन् ।
अन्त्यमा परीक्षणको नतिजाको विवरण अनुसूचीका नम्बर उल्लेख गर्नु पर्ने ।
५ बालीनालीको जाति प्रजाति पिच्छे त्यस्ता गुणहरू फरक हुन सक्छन् ।
६ प्रस्तावित जातको एउटा नमूना जात अनुमोदन, उन्मोचन तथा दर्ता उपसमिति
समक्ष पेश गर्नु पर्दछ । त्यस्तो नमूनाको परिमाण मसिना दाना हुने बालीको लागि
५० ग्राम, मध्यम दाना हुने बालीको लागि ५०० ग्राम र ठूला दाना हुने बालीको
लागि एक किलोग्राम हुनु पर्दछ भने तरकारी बालीको हाइब्रीड बीउ बिजनका लागि
सानो आकारको र हलुका तौल हुने बीउको हकमा २० ग्राम (काउली, बन्दा,
खुर्सानी, गाजर, गोलभेँडा, भण्टा, चम्सुर, आदि जस्ता बालीका बीउहरू) मध्यम
आकारको हकमा २०० ग्राम (मूला, स्वीस चार्ड, राम तोरिया आदि जस्ता बालीका
बीउहरू) र ठूूला आकारको बीउको हकमा ५०० ग्राम (सीमी, बोडी, राजमा,
भट्मास, केराउ आदि जस्ता बालीका बीउहरू) नमूना बुझाउनु पर्नेछ ।

(नियम १२ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
जात दर्ता गरी राष्ट्रिय अभिलेखमा राख्नको लागि दिने निवेदन

श्री जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति,
………………………………………………….

विषयः जात दर्ता गराई पाऊँ ।

नेपालभित्र उत्पादन भैरहेको रैथाने एवं स्थानीय जातहरूलाई राष्ट्रिय अभिलेखमा राख्न
जात दर्ता गरी सूचित गर्नु पर्ने भएकोले नियमअनुसार आवश्यक विवरणहरू संलग्न राखी जात
दर्ता एवं सूचित गरी दिनु हुन अनुरोध छ ।

दर्ता तथा सूचित गराउन चाहेको बीउ बिजनको विवरणः
१. बालीः
२. जातः
३. उद्गम स्थलः
४. उत्पादकत्व (के.जी./हे.)ः
५. खेतीको लागि उपयुक्त क्षेत्रः
६. जात दर्ता गर्नुपर्ने कारणहरूः
७. बीउ रोप्ने समयः
८ उक्त जातको विशिष्ट गुणहरूः

निवेदक/संस्था वा निकायकोः
नाम, थरः
ठेगानाः
फोन नं.
मितिः

(नियम १३ को उपनियम (१) सँग सम्बन्धित)
जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता गर्दा अभिलेख खुलाउनु पर्ने कुराहरू

१. बालीको किसिमः
२. स्वीकृत नामः
३. सिफारिश गरिएको क्षेत्रः
४. ५०% फूल फुल्ने अवधि (दिनमा)ः
५. बाली पाक्ने अवधि (दिनमा)ः
६. उत्पादन क्षमता (किलोग्राम÷हेक्टर)ः
७. विशिष्टताः
८. संकेत नम्बर (पेडिग्री)ः
९. फार्मर फिल्ड ट्रायलको नतिजा (सहभागितामूलक डाटा, जानकारी, सरोकारवालाको
अभिरुचि र अन्य विवरणहरू भए सो समेत)ः
१०. प्रजनकको पूरा नाम र ठेगानाः
११. अनुमोदन, उन्मोचन दर्ता मितिः
१२. सिफारिश निर्णय नम्बरः
१३. प्रमाण पत्र नम्बरः
१४. प्रमाण पत्र दिएको मितिः
अभिलेख राख्ने व्यक्तिको प्रमाणित गर्ने अधिकृतको
दस्तखतः दस्तखतः
नाम, थरः नाम, थरः
ठेगानाः ठेगानाः
दर्जाः दर्जाः
मितिः मितिः

(नियम १३ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता प्रमाण पत्र

जात अनुमोदन, उन्मोचन र दर्ता उपसमिति
…………………………………………….

श्री …………………………………………
………………………………………..

तपाईको/त्यस कार्यालयको मिति ………………………….. को निवेदन उपर कारबाही
हुँदा तपसिलमा लेखिए बमोजिमको बीउ बिजनलाई बीउ बिजन ऐन २०४५ र बीउ बिजन
नियमावली, २०६९ मा तोकिए बमोजिमका शर्त र बन्देजमा रहने गरी तपाई÷त्यस कार्यालयलाई
यो प्रमाणपत्र प्रदान गरिएको छ ।
तपसिल
१. बालीको किसिमः
२. सिफारिश भएको नामः
३. स्वीकृत क्षेत्रः
४. लागू हुने मितिः
५. स्वीकृत गर्दाका शर्तहरूः
प्रमाणित गर्ने अधिकृतको
सहीः
नाम, थरः
दर्जाः
मितिः

(नियम १४ को उपनियम (१) सँग सम्बन्धित)
बीउ बिजनको स्वामित्वको अधिकारको लागि पेश गर्ने निवेदन

श्री सदस्य सचिवज्यू,
राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिको सचिवालय
……………………………………….. ।

विषय ः …………………………………………..

महाशय,

मैले/हामीले निम्न विवरणको नयाँ जातको बीउ बिजन प्रजनन्÷छनौट गरेको हुनाले
बीउ बिजन ऐन, २०४५ को दफा ५ को उपदफा ५.६ बमोजिम स्वामित्वको अधिकार पाउँ भनी
अनुरोध गर्दछु/गर्दछौँ ।

(क) बालीको किसिमः
(ख) जातः
(ग) स्तरः
निवेदककोः
सहीः
नाम, थरः
ठेगानाः
फोन नं.ः
मितिः

(नियम १४ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
बीउ बिजनको स्वामित्वको प्रमाण पत्र

नेपाल सरकार
कृषि विकास मन्त्रालय
राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिको सचिवालय

श्री …………………………………………
………………………………………..
………………………………………..

तपाईले मिति ………………….. मा बीउ बिजनको स्वामित्वको अधिकार पाउँ भनी
दिनुभएको निवेदन र पेश गर्नुभएको विवरण बमोजिम समितिको मिति …………….. को
निर्णयानुसार तपाईलाई निम्न विवरणको बीउ बिजनको निमित्त बीउ बिजन ऐन, २०४५ को दफा
५ को उपदफा ५.६ तथा बीउ बिजन नियमावली, २०६९ को नियम १४ को उपनियम (२)
बमोजिम यो स्वामित्वको प्रमाणपत्र प्रदान गरिएको छ ।
(क) बालीको किसिमः
(ख) जातः
(ग) स्तरः
प्रमाणित गर्ने अधिकृतको
सहीः
नाम, थरः
दर्जाः
मितिः

(नियम १८ को उपनियम (१) सँग सम्बन्धित)
बीउ बिजनको निकासी वा पैठारीको लागि दिने निवेदन

श्री सदस्य सचिवज्यू,
राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिको सचिवालय,
………………………………………..

विषय ः …………………………………………………….

महाशय,

बीउ बिजन ऐन, २०४५ तथा बीउ बिजन नियमावली, २०६९ मा रहेको बीउ बिजन
निकासी/पैठारी र यस सम्बन्धी अन्य प्रावधानहरू बमोजिम कार्य गर्न इच्छुक भएकोले
मैले/हामीले निम्नलिखित सूचित बीउ बिजनको निकासी/पैठारी गर्न अनुमति पाउनको लागि यो
निवेदन दिएको छु / छौँ । निकासी/पैठारी गरिने बीउ बिजनको विवरण यसै साथ संलग्न छ ।
ऐनको दफा १५ बमोजिम सूचित बीउ बिजन निकासी/पैठारी गर्ने अनुमती पाउँ ।

(क) निवेदककोः
१. नाम, थरः
२. स्थायी ठेगानाः
३. पत्राचार गर्ने ठेगानाः
४. टेलिफोन नं.ः
(ख) निकासी / पैठारी गरिने बीउ बिजन राख्ने ठाउँः
(ग) निकासी / पैठारी गर्न चाहेको सूचित बीउ बिजनकोः
१. बालीको किसिमः
२. जातः
३. स्तरः
४. परिमाणः
५. पैठारी गरिने बीउ बिजन उपयुक्त हुने क्षेत्रः
६. बिक्री वा वितरण गर्ने क्षेत्रः
७. निकासी / पैठारी गर्ने मितिः
८. निकासी /पैठारी गर्ने देश र कम्पनी वा संस्थाः
९. बीउ बिजन सूचित भएको प्रमाणित कागजातको प्रतिलिपिः
बीउ बिजन निकासी / पैठारी गर्दा त्यस समितिले निर्धारण गरे बमोजिमको परिमाणमा नमूना
उपलब्ध गराउनेछु ।
निवेदककोः
दस्तखतः
नाम, थरः
ठेगानाः
मितिः

(नियम १८ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
सूचित बीउ बिजन निकासी वा पैठारी अनुमतिपत्र

नेपाल सरकार
कृषि विकास मन्त्रालय
राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिको सचिवालय

श्री …………………………………………
………………………………………..
………………………………………..

विषय ः ……………………………………………

अनुमतिपत्र नं.ः–

तपाईले मिति ………………….. मा सूचित बीउ बिजनको निकासी÷पैठारी गर्न अनुमति
पाउँ भनी दिनु भएको निवेदन र पेश गर्नु भएको विवरण बमोजिम देहाय बमोजिमको शर्त तथा
बन्देजको पालना गर्ने गरी सूचित बीउ बिजनको निकासी÷पैठारी गर्न यो अनुमतिपत्र दिइएको
छ ।

शर्त तथा बन्देजः
१. सम्बन्धित अधिकारीले खोजेमा यो अनुमतिपत्र देखाउनु पर्नेछ ।
२. यो अनुमतिपत्र जारी भएको मितिले एक वर्षसम्म बहाल रहनेछ ।
३. समितिबाट निरीक्षण गर्न आएको बेलामा सूचित बीउ बिजन राखिएको ठाउँको निरीक्षण
गर्न दिनु पर्नेछ ।
४. बीउ बिजन ऐन, २०४५ तथा बीउ बिजन नियमावली, २०६९ अन्तर्गत रही काम
कारबाही गर्नु पर्नेछ ।
अनुमतिपत्र दिने अधिकारीकोः–
सहीः
नाम, थरः
दर्जाः
मितिः

(नियम १८ को उपनियम (३) सँग सम्बन्धित)
सूचित बीउ बिजन निकासी वा पैठारी गर्दा पेश गर्नुपर्ने विवरण

श्री सदस्य सचिवज्यू,
राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिको सचिवालय,
………………………………………..

विषय ः …………………………………………………….

महाशय,
मेरो/हाम्रो उद्योग बीउ बिजन निकासी वा पैठारी गर्ने उद्देश्यले स्थापित भएको
व्यहोराको प्रमाणित कागजात यसै विवरण साथ संलग्न राखी बीउ बिजन ऐन, २०४५ को
उपदफा १५.३ बमोजिम मैले/हामीले निम्न विवरणको सूचित बीउ बिजन निकासी/पैठारी गर्न
लागेकोले देहाय बमोजिमको विवरण उपलब्ध गराएको व्यहोरा अनुरोध गर्दछु/गर्दछौँ ।
(क) बालीको किसिमः
(ख) जातः
(ग) स्तरः
(घ) परिमाणः
(ङ) बिक्री वितरण गरिने क्षेत्रः
(च) बीउ बिजन उपयुक्त हुने क्षेत्रः
(छ) बीउ बिजन सूचित भएको प्रमाणित कागजातको प्रतिलिपिः
(ज) बीउ बिजन उद्योग, निकासी वा पैठारी गर्ने उद्देश्यले स्थापित भएको व्यहोरा
प्रमाणित गर्ने कागजातको प्रतिलिपिः
निवेदककोः
दस्तखतः
नाम, थरः
ठेगानाः
फोन नं.ः
मितिः

(नियम १९ को उपनियम (१) सँग सम्बन्धित)
बीउ बिजनको बिक्री वितरण सम्बन्धी कारोवार गर्न दिने निवेदन

विषय ः अनुमतिपत्र पाउँ ।

श्री प्रमुखज्यू,
जिल्ला कृषि विकास कार्यालय
………………………………………..

मेरो/हाम्रो निम्न विवरण भएको पसल/कम्पनी बीउ बिजन ऐन २०४५, बीउ बिजन
नियमावली २०६९ को परिधिभित्र रही बीउ बिजन व्यवसाय सञ्चालन गर्न इच्छुक भएकोले सो
को अनुमतिपत्रका लागि तोकिएको कागजात थान ……………. साथ आफूसँग भएको पूर्वाधारको
विवरण सहित यो निवेदन पेश गरेको छु / गरेका छौँ ।
निवेदकको विवरणः
१. व्यक्ति/कम्पनी/संस्था/समूहको नामः
ठेगानाः
फोन नं./फ्याक्सः
इमेलः
२. पसलहरूको ठेगानाः
(माथिको भन्दा फरक भएमा)
३. बीउ बिजन भण्डार वा गोदामहरूको ठेगानाः
४. बीउ बिजनको अलावा कारोवार गर्ने अन्य सामग्रीहरू (यदि भए)ः
(विषादी, पशूपंछी, औषधि, मलखाद, इत्यादि) उल्लेख गर्नुपर्ने ।
५. कम्पनीको कर्मचारीको विवरणः

६. पसल/भण्डारको निर्माण

भूइँ कंक्रिटको ( ) हो वा ( ) होइन

अन्य के हो खुलाउने ……………………………………………………

पर्खाल÷भित्ता कंक्रिटको ( ) हो वा ( ) होइन

अन्य के हो खुलाउने …………………………………………………..

पानी ( ) पस्ने वा ( ) नपस्ने

मर्मत ( ) हुने वा ( ) नहुने

फोहर निस्कासन व्यवस्था ( ) राम्रो छ वा ( ) छैन

भेन्टिलेसन व्यवस्था ( ) राम्रो छ वा ( ) छैन
७. पसल÷भण्डार व्यवस्थापन

पसल÷भण्डारको रेकर्ड (आयात तथा बिक्री वितरण) राखिने ( ) गरिएको वा
( ) नगरिएको

बीउ बिजन परीक्षण गर्ने ( ) गरिएको वा ( ) नगरिएको

प्रमाणीकरण वा यथार्थ संकेतपत्र लगाउने ( ) गरिएको वा ( ) नगरिएको

यदि लगाइएको भए आवश्यक विवरण ( ) छ वा ( ) छैन

प्रमाणीकरणको निस्सा सहित थैला बन्दी अवस्थामा बिक्री वितरण भएको ( ) छ वा
( ) छैन

बीउ बिजन व्यवसायीले यथार्थ संकेतपत्र लगाउने हो भने सो को लोगो दर्ता
गरिएको ( ) छ वा ( ) छैन

बीउ राख्ने भाँडा वा थैलाको प्रयोग विवरण
(क)
(ख)
(ग)

भण्डार सरसफाईको स्थिति ( ) राम्रो वा ( ) नराम्रो

भण्डारमा बीउको लट ( ) बनाइने वा ( ) नबनाइने

बीउको लटमा लटको विवरण ( ) राखिएको वा ( ) नराखिएको

भुईमा काठको फल्याकको प्रयोग भएको ( ) छ वा ( ) छैन

भित्ता र बीउको चाङको बीचको दूरी आवश्यकता अनुसार कायम ( ) भएको वा
( ) नभएको

भएको भए कति दुरी छ ? ………………. से.मि.

धुवाँउने विषादी प्रयोग ( ) गरिन्छ वा ( ) गरिँदैन

यदि प्रयोग गरिन्छ भने प्रयोग गर्न सुरक्षित ( ) छ वा ( ) छैन

झ्याल, ढोका, भेन्टिलेसन राम्रोसँग हावा नछिर्ने गरी बन्द गर्न ( ) सकिन्छ वा
( )सकिँदैन

पसल÷भण्डारमा बीउ बिजन बाहेक अन्य के के राखिएको छ ?
क. मल
ख. विषादी
ग. भेटेनरी सामग्री
घ. पुरानो बीउ बिजन (यदि छ भने के कति छ विवरण दिनु पर्ने)
ङ. यी माथिका वस्तुहरू राखिएको भाँडाको अवस्था दुरुस्त ( ) छ वा ( ) छैन
च. अन्य

सम्पूर्ण स्टाफलाई बीउ बिजन, विषादि तथा पसल र भण्डारणमा भएको वस्तुबारे
जानकारी दिने गरिएको ( ) छ वा ( ) छैन

पसल/भण्डारणमा जैविक सुरक्षणका नियमहरू पालना ( ) भएको वा ( )
नभएको

विषादी प्रयोग गर्दा वा विषादी प्रयोग गरेको वस्तु उपयोग गर्दा एप्रोन, मास्क,
पञ्जा, इत्यादिको प्रयोग भएको ( ) छ वा ( ) छैन

विषादी प्रयोग पछि लुगा ( ) फेरिन्छ वा ( ) फेरिँदैन

साबुन पानीले हात मुख धुने गरिएको ( ) छ वा ( ) छैन

पोखिएका वस्तुहरू सफा गर्न वा फाल्न कुचो, भाँडो वा अन्य आवश्यक वस्तु
( ) छ वा ( ) छैन

प्रत्येक आर्थिक वर्षको बाली मौसम समाप्ती भएको एक महिनाभित्र वर्षभरी गरेको
कारोबारको विवरण राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिमा उपलब्ध गराउनु पर्ने र सो को
जानकारी सम्बन्धित जिल्ला कृषि विकास कार्यालय वा क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण
प्रयोगशालामा पनि उपलब्ध गराउनु पर्नेमा सो गरिएको ( ) छ वा ( ) छैन

सम्बन्धित निकायले माग गरेको विवरण समयमा उपलब्ध गराउनु पर्नेमा सो
गरिएको ( ) छ वा ( ) छैन
निवेदकको हस्ताक्षरः
निवेदकको नामः
पद (यदि कम्पनी तथा संघ संस्था भएमा)ः
नागरिकता नं. र जिल्लाः
फोन नं.ः
मितिः
कार्यालय प्रयोजनको लागि
निवेदन प्राप्त मितिः
निर्णय र निर्णय मितिः
बीउ बिजन गुणस्तर नियन्त्रण केन्द्रलाई जानकारी दिएको मितिः

(नियम १९ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
बीउ बिजनको बिक्री वितरण सम्बन्धी अनुमतिपत्र

नेपाल सरकार
कृषि विकास मन्त्रालय
कृषि विभाग
जिल्ला कृषि विकास कार्यालय
………………………….
अनुमतिपत्र

अनुमतिपत्र नं.
जारी मितिः

यस कार्यालयको मिति …………………… को निर्णय अनुसार निम्न बमोजिमको विवरण भएको
श्री ………………………………….. लाई बीउ बिजन नियमावली, २०६९ को नियम १९
उपनियम (२) बमोजिम बीउ बिजन व्यवसाय सञ्चालन गर्न अनुमति प्रदान गरिएको छ ।
विवरणः
१. प्रोप्राईटर/व्यवस्थापककोः
नाम, थरः
स्थायी ठेगानाः
हालको ठेगानाः
२. व्यवसायी/संघ/संस्था/कम्पनीको ठेगानाः
……………………………
प्रमुख
जिल्ला कृषि विकास कार्यालय

(नियम २२ को उपनियम (१) खण्ड (क) सँग सम्बन्धित)
निजी क्षेत्रमा प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालनको लागि दिने निवेदन

श्री सदस्य–सचिव ज्यू,
राष्ट्रिय बीउ बिजन समिति
हरिहरभवन, ललितपुर ।

विषय ः प्रयोगशाला सञ्चालनको लागि अनुमतिपत्र सम्बन्धमा ।

महाशय,

मैले/हामीले बीउ बिजन ऐन, २०४५ र बीउ बिजन नियमावली, २०६९ बमोजिम
निजीस्तरमा बीउ बिजन प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन गर्न चाहेकोले म/हामीसँग देहाय
बमोजिमको मेशिनरी, उपकरण, रसायन, भौतिक पूर्वाधार र जनशक्ति भएको व्यहोरा जानकारी
गराउँछु/गराउँछौँ । बीउ बिजन नियमावली, २०६९ मा उल्लेखित शर्तहरू पालना गर्ने गरी
प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन गर्ने अनुमतिपत्र पाउनको लागि निवेदन पेश गरेको छु/गरेका
छौँ ।

निवेदकको
दस्तखतः
नाम, थरः
ठेगानाः
मितिः

(नियम २२ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
निजी क्षेत्रमा प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालनको लागि दिने अनुमतिपत्र

श्री …………………………….
…………………………………

विषय ः अनुमतिपत्र प्रदान गरिएको ।

महाशय,

तपाई/त्यस कार्यालय/त्यस संस्थाले निजी क्षेत्रमा प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन गरी
पाउँ भनी समिति समक्ष दिनु भएको निवेदन उपर कारबाही हुँदा बीउ बिजन ऐन, २०४५ को
उपदफा ९.४ तथा बीउ बिजन नियमावली, २०६९ को नियम २२ को परिधिभित्र रही निजी
स्तरमा बीउ बिजन प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन गर्न यो अनुमतिपत्र प्रदान गरिएको छ ।
अनुमतिपत्र प्रदान गर्ने अधिकारीको
दस्तखतः
नाम, थरः
दर्जाः सदस्य सचिव, राष्ट्रिय बीउ बिजन समिति
मितिः

प्रयोगशाला सञ्चालनको क्रममा देहायका शर्तहरू पालना गर्नु पर्नेछ –
(१) बीउ बिजन विश्लेषकले बीउ बिजन विशलेषण गर्ने अनुमतिपत्र बीउ बिजन नियमावली
बमोजिम नवीकरण गराउनु पर्नेछ ।
(२) प्रयोगशालाको अनुगमन तथा निरीक्षण गर्दा अनुमतिपत्र प्राप्त गर्दाको अवस्थामा उल्लेख
गरिए अनुसारको मेशिनरी तथा उपकरण, जनशक्ति र भौतिक पूर्वाधार पूरा गरेको हुनु
पर्नेछ ।
(३) मेशिनरी तथा उपकरणहरू बिग्रेको अवस्थामा तत्काल केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण
प्रयोगशालामा जानकारी दिनु पर्नेछ र यसरी जानकारी दिएको मितिबाट बढीमा ३
महिनाभित्र उक्त मेशिनरी उपकरणको मर्मत वा नयाँ व्यवस्था गर्नु पर्नेछ ।
(४) जनशक्तिमा हेरफेर हुन सक्ने अवस्था आएमा तत्काल केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण
प्रयोगशालामा जानकारी दिई बढीमा ६ महिनाभित्र जनशक्तिको व्यवस्था गर्नु पर्नेछ ।
(५) मेशिनरी, उपकरण र जनशक्तिको कारणवश हेरफेर हुने भएमा उक्त मेशिनरी, उपकरण
तथा जनशक्तिको उपयुक्त व्यवस्था नगरी बीउ बिजन विश्लेषण गर्न पाइने छैन ।
(६) केन्द्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाबाट अनुगमन तथा निरीक्षणको क्रममा दिएको
सुझावहरू पालना गर्नुपर्नेछ ।

(नियम २२ को उपनियम (३) सँग सम्बन्धित)
अनुमतिपत्र रद्द सम्बन्धी सूचना

श्री …………………………….
…………………………………

विषय ः अनुमतिपत्र रद्द गरिएको सूचना ।

महाशय,

तपाई/त्यस कार्यालय/त्यस संस्थाले राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिबाट मिति
………………….. मा प्रदान गरिएको अनुमतिपत्र बमोजिम निजी क्षेत्रमा प्रयोगशाला स्थापना
तथा सञ्चालन भैरहेकोमा बीउ बिजन ऐन, २०४५ र बीउ बिजन नियमावली, २०६९ ले तोके
बमोजिमका सेवा र शर्तहरू मध्ये निम्न शर्तहरू पालना नभएको पाइएकोले राष्ट्रिय बीउ बिजन
समितिको निर्णय बमोजिम मिति ………………….. देखि लागू हुने गरी तपाई÷त्यस
कार्यालय÷त्यस संस्थाले निजी स्तरमा बीउ बिजन प्रयोगशाला स्थापना र सञ्चालन गर्न प्राप्त
गर्नु भएको अनुमतिपत्र रद्द गरिएको व्यहोरा सूचित गर्दछु ।
अनुमतिपत्र रद्द गर्ने अधिकारीको
दस्तखतः
नाम, थरः
दर्जाः सदस्य सचिव, राष्ट्रिय बीउ बिजन समिति
मितिः
पालना नभएका सेवा र शर्तहरूः
१.
२.
३.
४.

(नियम २४ को खण्ड (ग), नियम २५ को खण्ड (ख), नियम २६ को खण्ड (ख), नियम २७
को खण्ड (ख) र नियम ३४ को खण्ड (क) सँग सम्बन्धित)

खण्ड क

सम्पूर्ण परीक्षणको प्रतिवेदन
…………………… प्रयोगशाला
………………………………

बीउ विश्लेषण प्रतिवेदन

नमूना प्राप्त मितिः                                                                    बालीः
परीक्षण नं.                                                                              जात र स्तरः
परीक्षण शुरु गरेको मितिः                                                         लट नं.
बीउको स्तरः                                                                           नमूना पठाउनेको नामः
परीक्षण सिद्धिएको मितिः                                                        ठेगानाः
लटको परिमाणः                                                                     नमूना लिनेको नामः
उत्पादन वर्षः                                                                            ठेगानाः
परीक्षण तरिकाः                                                                      नमूना लिएको मितिः
तापक्रमः

१. यो प्रतिवेदनका नतिजाहरू नमूनामा आधारित छन् । अतः यो नतिजा काममा
ल्याउँदा नमूनाले बीउको सम्पूर्ण परिमाणलाई प्रतिनिधित्व गर्ने हुनुपर्छ । यदि
यस्तो छैन भने यसको जिम्मेवार बीउ विश्लेषक हुने छैन ।
२. बीउको गुणस्तर बीउ परीक्षणमा सन्तोषजनक भए पनि बीउ भण्डारको अवस्था,
बीउमा हुन सक्ने चिस्यानको घटबढको मात्रा, कीराको प्रकोप र विभिन्न
वातावरणमा निर्भर गर्दछ । अतः यी विभिन्न अवस्था र वातावरणबाट बीउ
जोगाउने उत्तरदायित्व बीउ बेच्ने वा किन्नेहरूकै हुन्छ । कुनै हालतमा पनि यो
परीक्षणको नतिजा ६ महिनाभन्दा बढी प्रयोगमा ल्याउनु हुँदैन । यस अवधिभन्दा
बढीको लागि पूनः प्रमाणित गर्नु परेमा पुनः परीक्षण गराउनु पर्छ ।
प्रतिवेदन तयार पार्ने बीउ विश्लेषक आधिकारिक दस्तखत र मिति

(नियम ३० को उपनियम (४) सँग सम्बन्धित)
बाली निरीक्षण/बीउ बिजन नमूना सङ्कलन/बीउ बिजन विश्लेषण सम्बन्धी अनुमतिपत्र
प्राप्त गर्न दिने निवेदन

श्री सदस्य सचिवज्यू,
राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिको सचिवालय,
…………………………………

विषय ः अनुमतिपत्र पाउँ ।

महाशय,

मैले राष्ट्रिय बीउ बिजन समितिबाट मिति ……………………….. मा सञ्चालित
……………………………….. विषयको परीक्षा नियमानुसार उत्तीर्ण गरेको व्यहोरा जानकारी
गराउँदछु । बीउ बिजन ऐन, २०४५ तथा बीउ बिजन नियमावली, २०६९ को अधिनमा रही
………………………………… पदको कार्य गर्न इच्छुक भएकोले अनुमति पाउनको लागि यो
निवेदन दिएको छु । तोकिए बमोजिम दस्तुर बुझाएको रसिद एवं अन्य आवश्यक कागजातका
प्रमाणित प्रतिलिपिहरू यसै साथ संलग्न छ । ऐनको दफा १६ को उपदफा १६.६ बमोजिम
अनुमति पाउँ ।

निवेदककोः
दस्तखतः
नाम, थरः
स्थायी ठेगानाः
पत्राचार गर्ने ठेगानाः
टेलिफोन नं.ः

(नियम ३० को उपनियम (५) सँग सम्बन्धित)
निजी क्षेत्रका बाली निरीक्षक, बीउ बिजन नमूना सङ्कलक तथा बीउ बिजन विश्लेषकलाई
दिने अनुमतिपत्र

श्री …………………………….
…………………………………

विषय ः अनुमतिपत्र सम्बन्धमा ।

महाशय,

तपाईलाई बीउ बिजन ऐन २०४५, बीउ बिजन नियमावली २०६९ ले तोकेको सेवा र
शर्तहरूको अधिनमा रहने गरी ………………………………………… पदको कार्य गर्न बीउ
बिजन ऐन, २०४५ को दफा १६ को उपदफा १६.६ अनुसार यो अनुमतिपत्र प्रदान गरिएको छ ।
प्रमाणपत्र प्रदान गर्ने अधिकारीको

दस्तखतः
नाम, थरः
दर्जाः
मितिः

(नियम ३२ को खण्ड (घ) सँग सम्बन्धित)
बीउ बिजन जफत गर्ने मुचुल्का

विषय ः मुचुल्का सम्बन्धमा ।

बीउ बिजन ऐन २०४५, बीउ बिजन नियमावली २०६९ को परिधिभित्र रही
नियमावलीको नियम ३२ को खण्ड (ख) बमोजिम श्री ………………………………… को बीउ
बिजन बिक्री वितरण गरिरहेको स्थान (पसल/घर/गोदाम तथा अन्य संरचना लगायत) निरीक्षण
गर्दा अनुमतिपत्र नलिई बीउ बिजन बिक्री वितरण गरेको/कृषि अनुसन्धानको प्रयोजनको लागि
बाहेक सूचित नभएको बीउ बिजन बिक्री वितरण गरेको पाइएकोले तपसिलका जिल्ला कृषि
विकास कार्यालयका अधिकृत प्रतिनिधि वा नमूना सङ्कलक तथा २ जना सर्वसाधारणको
उपस्थितिमा निजबाट बीउ बिजन ऐन २०४५ को दफा ११/११ख उल्लंघन भएको व्यहोरा
प्रमाणित गर्दै बिक्री वितरण भइरहेको बीउ बिजन मध्ये देहाय बमोजिमका बीउ बिजन जफत
गरिएको छ ।

(नियम ३२ को खण्ड (च) सँग सम्बन्धित)
बीउ बिजन जफत सम्बन्धी सूचना

श्री ………………………………………..
…………………………………………….

बीउ बिजन ऐन २०४५, बीउ बिजन नियमावली २०६९ को परिधिभित्र रही
नियमावलीको नियम ३२ को खण्ड (ख) बमोजिम श्री ………………………………… को बीउ
बिजन बिक्री वितरण गरिरहेको स्थान (पसल/घर/गोदाम तथा अन्य संरचना लगायत) निरीक्षण
गर्दा अनुमतिपत्र नलिई बीउ बिजन बिक्री वितरण गरेको/कृषि अनुसन्धानको प्रयोजनको लागि
बाहेक सूचित नभएको बीउ बिजन बिक्री वितरण गरेको पाइएकोले तपसिलका जिल्ला कृषि
विकास कार्यालय, …………………….. का अधिकृत/नमूना सङ्कलक श्री …………………………
र २ जना सर्वसाधारणको उपस्थितिमा निजबाट बीउ बिजन ऐन २०४५ को दफा ११क.÷११ख.
उल्लंघन भएको व्यहोरा प्रमाणित गर्दै बिक्री वितरण भइरहेको बीउ बिजन मध्ये देहाय
बमोजिमका बीउ बिजन जफत गरिएको व्यहोरा सूचित गरिन्छ ।

(नियम ३२ को खण्ड (छ) सँग सम्बन्धित)
जफत गरिएको बीउ बिजन बुझाउँदा गरिने भरपाई

बीउ बिजन ऐन २०४५, बीउ बिजन नियमावली २०६९ को परिधिभित्र रही
श्री ………………………………………………… को बीउ बिजन बिक्री वितरण गरिरहेको स्थान
(पसल/घर/गोदाम तथा अन्य संरचना लगायत) निरीक्षण गर्दा अनुमतिपत्र नलिई बीउ बिजन
बिक्री वितरण गरेको/कृषि अनुसन्धानको प्रयोजनको लागि बाहेक सूचित नभएको बीउ बिजन
बिक्री वितरण गरेको पाइएकोले जिल्ला कृषि विकास कार्यालयका अधिकृत श्री ………………….
र तपसिलका २ जना सर्वसाधारणको उपस्थितिमा निज/त्यस संघ संस्थाबाट बीउ बिजन ऐन
२०४५ को दफा ११क./११ख. उल्लंघन भएको व्यहोरा प्रमाणित गर्दै बिक्री वितरण भइरहेको
बीउ बिजन नियमानुसार जफत गरी नमूना सङ्कलक श्री ………………………… को रोहवरमा
जिल्ला कृषि विकास कार्यालयमा बुझाएको व्यहोरा प्रमाणित गरिन्छ ।

मिति ः ………………………………….. मितिः …………………………………

(नियम ३३ को खण्ड (छ) तथा नियम ३७ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
मुद्दा दायर

श्री प्रमुखज्यू,
जिल्ला कृषि विकास कार्यालय, ………………………… ।

बीउ बिजन ऐन २०४५, बीउ बिजन नियमावली, २०६९ अनुसार श्री ……………………
…………………… ले सञ्चालन गरेको/गरिरहनु भएको बीउ बिजन व्यवसायसँग सम्बन्धित
संरचना÷बीउ बिजनका लटहरू/कागजपत्र/अनुमतिपत्रहरू एवं अनय काम कारबाहीहरू निरीक्षण
गर्दा त्यस संघ संस्थाको/निजको देहाय बमोजिमको क्रियाकलापहरूबाट ऐनको दफा
…………………. उल्लंघन भई नियमावलीको नियम …………. विपरीत पाइएकोले ऐनको दफा
२१ को उपदफा २१.२ अनुसार जिल्ला न्यायाधिवक्ता श्री …………………………………….. को
राय लिई देहाय बमोजिमको आवश्यक सबुद प्रमाण र कागजातहरू समेत संलग्न राखी ऐनको
दफा २१ को उपदफा २१.१ अनुसार मुद्दा दायर गरेको छु । बीउ व्यवसाय सञ्चालन गर्दा वा
बीउ बिजन सम्बन्धी अन्य काम कारबाही गर्दा त्यस संघ संस्था/निजबाट कानूनको उल्लंघन
भएकाले त्यस संघ संस्था/निज श्री ……………………………………………. लाई ऐनको दफा
१९ को उपदफा …………….. अनुरुप सजायको माग गर्दछु ।

उल्लंघन भएको क्रियाकलापहरू (चिन्ह लगाउने)ः
(क) बिक्री वितरण भैरहेको बीउ बिजन राखिएको भाँडामा संकेतपत्र नभएको ।
(ख) सङ्केतपत्रमा उल्लेख भएका विवरण तोकिए बमोजिम नभएको ।
(ग) कृषि अनुसन्धान प्रयोजनको लागि बाहेक सूचित नभएको बीउ बिजन बिक्री वितरण
गरेको ।
(घ) बीउ बिजन बिक्री वितरणको लागि आवश्यक अनुमतिपत्र नभएको ।
(ङ) कुनै खास क्षेत्रको लागि मात्र उपयुक्त हुने भनी प्रजनकले निर्धारण गरेको किसिम र
जातको सूचित बीउ बिजन त्यसरी निर्धारण गरिएको क्षेत्र बाहेक अन्य क्षेत्रमा पनि बिक्री
वितरण गरेको वा गराएको ।
(च) बाली निरीक्षण, बीउ बिजन विश्लेषण तथा प्रयोगशाला सञ्चालन गर्ने अनुमतिपत्र नलिई
बीउ बिजन व्यवसाय सञ्चालन गरेको ।
(छ) बिक्री वितरण भैरहेको बीउ बिजन राखिएको भाँडामा संकेतपत्र तथा संकेतपत्रमा उल्लेख
भएका विवरणहरू तोकिए बमोजिम भए पनि परीक्षण पश्चात बीउ बिजनको गुणस्तर
टलरेन्स भित्र नपरेको वा तोकिए बमोजिम नभएको वा गुणस्तरको हद नपुगेको ।
(ज) ऐन र नियमावली विपरीत कुनै काम कारबाही गरेको प्रमाणित हुने अन्य कुनै पनि
किसिमको व्यहोरा ः
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
संलसंलग्न सबुद प्रमाण तथा कागजातहरूः
(क) संकेतपत्र नभएको वा संकेतपत्रमा उल्लेख गर्नु पर्ने विवरण तोकिए बमोजिम नभएको,
बीउ बिजन राखिएको भाँडा सहितको वा बीउ बिजन बिक्री वितरण रोक्न दिइएको
सूचनाको विपरीत बिक्री वितरण गरेको भाँडा एवं लट नं. सहितको नमूना
थान …………………… ।
(ख) बीउ बिजन सम्बन्धित कागजपत्रहरू थान ……………………………… ।
(ग) ऐनको दफा ११क. र ११ख. विपरीत अनुमतिपत्र नलिई बीउ बिजन बिक्री वितरण गरेको
वा कृषि अनुसन्धान प्रयोजनको लागि बाहेक सूचित नभएको बीउ बिजन बिक्री वितरण
गरेको व्यहोरा प्रमाणित गरी त्यस्ता बीउ बिजन जफत गरेको सम्बन्धी विभिन्न
अनुसूचीहरूको प्रतिलिपि थान ………………….. ।
(घ) प्रजनकले निर्धारण गरेको किसिम र जातको सूचित बीउ बिजन त्यसरी निर्धारण गरिएको
क्षेत्र बाहेक अन्य क्षेत्रमा बिक्री वितरण गरेको वा गराएको व्यहोरा प्रमाणित हुने कुनै पनि
किसिमको बिल, भर्पाइ वा अन्य कागजातहरूको थान ……………………… ।
(ङ) सम्बन्धित क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालामा बीउ बिजन परीक्षण गर्न पठाइएको
पत्रको प्रतिलिपि थान ……………………. ।
(च) सम्बन्धित क्षेत्रीय बीउ बिजन परीक्षण प्रयोगशालाको बीउ बिजन गुणस्तर परीक्षणको
प्रमाणित प्रतिवेदन थान …………………. ।
(छ) ऐन र नियमावली विपरीत काम कारबाही गरेको प्रमाणित हुने कुनै पनि किसिमको
कागजातहरू थान ……………………… ।
(ज) ऐन र नियमावली विपरीत काम कारबाही गरेको प्रमाणित हुने कुनै पनि किसिमको
व्यहोरा
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
(झ) ………………………………………………………………………………………
नमूना सङ्कलककोः
दस्तखतः …………………………………………
नाम, थरः ………………………………………..
पदः ……………………………………, जिल्ला कृषि विकास कार्यालय, ………………….

(नियम ३७ को उपनियम (२) सँग सम्बन्धित)
मुद्दाको कारबाही किनारा

श्री ……………………………………..
…………………………………………….. ।

त्यस संघ संस्था/तपाईले सञ्चालन गरिरहनु भएको बीउ बिजन व्यवसायसँग सम्बन्धित
संरचना/बीउ बिजनका लटहरू/कागजपत्र/अनुमतिपत्रहरू एवं अन्य काम कारबाहीहरू नमूना
सङ्कलक श्री ……………………………… ले निरीक्षण गर्दा देहाय बमोजिमको क्रियाकलापहरूबाट
बीउ बिजन ऐन, २०४५ को दफा ………….. उल्लंघन भई बीउ बिजन नियमावली, २०६९ को
नियम …………… विपरीत पाइएकोले ऐनको दफा २१ को उपदफा २१.२ अनुसार जिल्ला
न्यायाधिवक्ता श्री ………………………………. को राय लिई देहाय बमोजिमको आवश्यक सबुद
प्रमाण र कागजातहरू समेत संलग्न राखी मिति …………………………… मा ऐनको दफा २१
को उपदफा २१.१ अनुसार मुद्दा दायर गरिएको थियो । उक्त मुद्दामा त्यस संघ संस्था÷तपाईलाई
ऐनको दफा १९ को उपदफा ……………… अनुरुप सजाय गर्नु पर्ने दाबी गरिएकोमा सो
सम्बन्धमा संलग्न सबुद प्रमाण, परीक्षण प्रतिवेदन र अन्य आवश्यक कागजातहरूको अध्ययन,
अनुसन्धान तथा छानविन गर्दा त्यस संघ संस्था÷तपाईको ………………………………………….
क्रियाकलापले ऐनको दफा ……………… उल्लंघन भएको/नभएकोले र सो कार्य नियमावलीको
नियम ………….. विपरीत भएको/नभएकोले त्यस संघ संस्था/तपाईलाई ऐनको दफा १९ को
उपदफा ………….. अनुरुप सजाय गर्नु पर्ने/नपर्ने ठहर गर्दै सजाय गरेको/सफाई दिएको छ ।
मुद्दाको कारबाही र किनारा गर्ने अधिकारीकोः
दस्तखतः …………………………………………
नाम, थरः ………………………………………..
पदः …………………………….., जिल्ला कृषि विकास कार्यालय, …………………. ।
मितिः …………………………………..

(नियम ३८ को उपनियम (१) सँग सम्बन्धित)
मुद्दाको पुनरावेदन

श्री क्षेत्रीय कृषि निर्देशकज्यू,
क्षेत्रीय कृषि निर्देशनालय, ………………………… ।

नमूना सङ्कलक श्री…………………………… ले मेरो/मेरो संघ संस्था ……………………………
/श्री …………………………………………. को बीउ बिजन व्यवसायसँग सम्बन्धित संरचना÷
बीउ बिजनका लटहरू/कागजपत्र/अनुमतिपत्रहरू एवं अन्य काम कारबाहीहरू निरीक्षण गर्दा
बीउ बिजन ऐन २०४५ को दफा ……………… उल्लंघन भएको भनी दायर मुद्दामा मुद्दा हेर्ने
अधिकारीले बीउ बिजन ऐन २०४५ को दफा ……………… को उपदफा ………………
उल्लंघन भएको भनी मिति ………………… मा गरेको फैसला उपर चित्त नबुझेकाले सो फैसला
बदर गर्नका लागि बीउ बिजन नियमावली, २०६९ को नियम ४० उपनियम (१) बमोजिम
पुनरावेदन गरेको छु । आवश्यक सबुद प्रमाण तथा कागजात यसैसाथ संलग्न राखेको छु ।
पुनरावेदन गर्नेः
दस्तखतः …………………………………….
नामः ………………………………………..
पदः …………………………………………
मितिः ……………………………………….
संलग्न कागजातहरूः
………………………………………………..
………………………………………………..
………………………………………………..

(नियम ४० को उपनियम (३) सँग सम्बन्धित)
पुनरावेदन उपरको कारबाही

श्री ……………………………………………………………….. ।

तपाईले/त्यस संस्थाले जिल्ला कृषि विकास कार्यालय, …………………………………….. बाट
मिति ……………………. मा बीउ बिजन ऐन २०४५ को दफा ………….. उपदफा …………..
उल्लंघन गर्नु भएको भनी गरिएको फैसला बदर गरी पाउन यस निर्देशनालयमा मिति
………………………. मा गर्नु भएको पुनरावेदन सम्बन्धमा संलग्न सबुद प्रमाण, परीक्षण
प्रतिवेदन र अन्य आवश्यक कागजातहरूको अध्ययन, अनुसन्धान तथा जाँचबुझ गर्दा तपाई÷त्यस
संघ संस्था÷ श्री ………………………………………………. बाट/को ……………………….
काम कारबाहीले ऐनको दफा …………. उल्लंघन भएको/नभएकोले र सो कार्य नियमावलीको
नियम …………………………….. विपरीत भएको/नभएकोले तपाईलाई/त्यस संघ संस्था/
श्री ………………………………………………. लाई ऐनको दफा …………………. सजाय
गर्ने/सफाई दिने आदेश गर्दछु ।

पुनरावेदन सुन्ने अधिकारीकोः
दस्तखतः …………………………………….
नाम, थरः……………………………………..
पदः क्षेत्रीय कृषि निर्देशक, क्षेत्रीय कृषि निर्देशनालय …………………….. ।
मितिः ……………………………………….